Twee weken geleden zat ik met een bont gezelschap mensen bij elkaar voor een workshop bij de LEVANTOgroep Maastricht. We spraken over ongecensureerd jezelf zijn, en hoe krachtig openheid kan zijn. Het was een bijzondere bijeenkomst die een vervolg verdiende, en gisteren ook kreeg.
Mijn buurman riep februari en Japans, mijn buurvrouw mei en curry’s
‘Noem de maand waarin je bent geboren en je lievelingseten’ begon Marlie (projectleider van LEVANTO) enthousiast.
Wederom verraste ze ons. Ik zuchtte. Soms kunnen de meest simpele dingen, pijnlijk moeilijk zijn. Vragen aan een eetgestoord mens wat haar lievelingseten is, bijvoorbeeld. Een complexere vraag, hoe onbenullig ook, kun je me haast niet stellen.
Mijn buurman riep februari en Japans, mijn buurvrouw mei en curry’s. Ik bleef steken op december en koffie, de groep ging er gelukkig mee akkoord. Tien mensen later hadden we een lijst exotische en minder exotische gerechten op papier.
Natuurlijk zei die ene jongen friet, en dat meisje pannenkoeken
Wat zei die lijst ons? En over ons?
Dat er overeenkomsten zijn en verschillen tussen waar mensen wel of niet van houden. Dat sommigen je verrassen, en anderen precies zeggen wat je van ze had verwacht. Natuurlijk zei die ene jongen friet, en dat meisje pannenkoeken. Had ik van te voren al bedacht.
Wat het ook zei, is dat wat voor de een volkomen neutraal is, voor de ander zwaar beladen kan zijn. Zij dacht bij pannenkoeken vast aan feest en gezelligheid. Ik aan de laatste keer dat ik ze at, en hoe verschrikkelijk schuldig ik me toen voelde.
Precies hetzelfde woord, maar met een ander verhaal, en een andere beleving.
We spraken over vooroordelen, labelen, en voor de ander invullen. En over onze persoonlijke beelden en associaties die we bij ‘Italiaans’ of ‘biefstuk’ hadden. Na een korte rondvraag bleek mijn voorstelling van pasta niet bij die van mijn buurman te passen, en smaakte ieders pannenkoek anders.
Wat zei dat ons? En over ons?
Er zijn wel honderd definities van psychose, en wel honderd definities van herstel
Het geklets over ons lievelingseten was natuurlijk en opwarmertje. Waar het hier écht om ging, was de grote verscheidenheid aan definities die voor een en hetzelfde begrip kunnen bestaan. Er zo maar vanuit gaan dat we met dezelfde woorden allemaal hetzelfde bedoelen, leidt niet zelden tot misverstanden, vooroordelen, onbegrip en reusachtige frustraties.
Neem nou de definitie van psychose. Jim meent in het ebook Wat is psychose potverdorie dat het om waarnemen met je emoties gaat. Maar Audrey omschrijft het als een toestand van verstandsverbijstering die dan weer op een droom lijkt, en dan weer op een nachtmerrie. Zo zijn er in het boekje nóg 98 verschillende definities te lezen, geschreven door 98 verschillende personen.
Wie heeft er nou gelijk? En wie of wat vormt ‘mijn definitie’ als ik er vanuit eigen ervaring niets over kan zeggen? Spannende en shockerende verhalen uit de media, diegene die het hardste schreeuwt, of…?
Waar komen je oordelen en vooroordelen vandaan? Het is zinvol om af en toe te checken of je het met elkaar wel over hetzelfde hebt
Na een rook- en koffiepauze gingen we in groepjes van drie uiteen, om een kwartier te brainstormen over onze definitie van herstel en ervaring(deskundigheid). Begrippen die zeker in geestelijke gezondheidszorg heel regelmatig de revue passeren, maar alles behalve eenduidig zijn.
Herstellen van de griep is bijvoorbeeld wat anders dan herstellen van een psychose, of een eetstoornis. En de wetenschappelijke definitie (‘weer een volwaardig en betekenisvol leven kunnen leiden’) is anders dan de definitie die in de klinische praktijk wordt gehanteerd (vooral: symptoomreductie) en nóg weer anders dan mijn persoonlijke definitie die past bij mijn persoonlijke ervaring en verhaal.
Moraal van dit verhaal: mijn herstel is het jouwe niet, jouw psychose de mijne niet, en aan één waarheid is geen beginnen aan
Dat is ook precies waarom we zeggen: schizofrenie bestaat niet. Want het is geen kant en klaar pakketje symptomen en geen voorspelbare ziekte met een voorspelbare (en buitengewoon pessimistische) prognose. Het is bloedlink om er vanuit te gaan dat ‘schizofrenie’ een afgebakend en begrepen fenomeen is. Zeker wanneer het om een diagnose met super pessimistisch imago gaat, waarbij het beeld heerst van een gestoord, potentieel gevaarlijk en niet meer te helpen mens.
Om heel eerlijk te zijn, was dat tot voor kort ook mijn beeld van de doorsnee ‘schizofrenie patiënt’. Niet dat ik nou zo kortzichtig ben, maar ik had gewoon nooit anders gehoord dan dat het ernstig, heftig, ongeneselijk en hersenziek was. Altijd, en voor iedereen. Dat was ik voor het gemak dus ook maar gaan geloven. Tot ik een jaar geleden Jim van Os dus hoorde praten, bij deze website betrokken raakte en opeens met mensen in aanraking kwam die ‘schizofreen’ betiteld zijn maar alles behalve gevaarlijk, gestoord of hopeloos. Het verhaal van Bram is daar een prachtig voorbeeld van.
Het grootste begrip schuilt in het besef dat je de ander niet per definitie kan en hoeft te begrijpen
Onze tweede bijeenkomst sloten we af met het bespreken van de talrijke definities van herstel die we per groepje bij elkaar hadden gebrainstormd. Er bleken veel overeenkomsten, maar ook verschillen te zijn.
Met een definitie die ik geweldig vond, kon een ander totaal niet uit de voeten. En de zin die in de ogen van mijn buurman he-le-maal klopte, was voor mij betekenisloos. Dat maakte verder niet uit, juist niet eigenlijk.
Het maakte alleen maar duidelijk dat ‘mijn herstel het jouwe niet is’, en we dus niet bij voorbaat moeten denken dat we met hetzelfde woord ook precies hetzelfde bedoelen.
Dat, en het gegeven dat juist in het besef dat je de ander niet altijd kan en hoeft te begrijpen, het grootste begrip schuilt.
Geef een antwoord