Veel gezochte termen

Psychosenet blog

Auteur

Clara Koek-Michels

Clara Koek is psycholoog met een psychotische kwetsbaarheid. Ze schrijft graag en vindt van alles.

Waarom stigma steeds opnieuw doorbroken moet worden

Blog Waarom stigma steeds opnieuw doorbroken moet worden

Pas geleden hield ik een presentatie voor mijn collega-psychologen. Het was een logisch gevolg van mijn eerste blog Niemand weet dat ik eigenlijk Repelsteeltje heet. Mijn collega’s waren nieuwsgierig geworden en ik had ontdekt dat het voor mezelf heel goed uitpakt open te zijn over mijn psychoseverleden. Het werkt anti-zelfstigmatiserend.

Ik denk dat veel ervaringsdeskundigen die werken in de GGZ dat allang weten. Ik heb mijn collega’s verteld hoe in een periode van twee jaar mijn psychose begon, over de opname, mijn ontslag tegen advies en hoe ik met psychotische verschijnselen toch mijn weg terugvond naar mijn vrienden en studie. Ze luisterden heel aandachtig en daarna kwamen veel vragen. Ik vond het bijzonder, zij ook.

Soms lijkt het net alsof ik het heb gedroomd

Dat komt omdat ik het zo lang verborgen hield tijdens mijn werk als psycholoog. Daar wen je aan. Maar ergens knaagde het. En het haalde me naar beneden. Dat is zelfstigma door stigma. En het is niet iets van je psychose. Het is iets wat we allemaal met elkaar doen. En dáár zijn we allemaal aan gewend geraakt. Ik sprak met mijn collega’s ook over de relatie tussen hulpverlener en cliënt. Daar is iets mee aan de hand. Van alles eigenlijk. Een studie waard. Ook een lesje geschiedenis.

Toen ik als psycholoog begon te werken bijna 30 jaar geleden merkte ik al snel de gedragscodes. De professionele afstand. Dat woord viel vaak, het was heel belangrijk.

Wat opviel was dat het nooit ging over te grote afstand. Het ging altijd over te kleine afstand

Betrokken raken bij de patiënt was niet de bedoeling; alleen bij genoeg afstand was je professioneel. Eigenlijk: hoe meer afstand, hoe professioneler. Er werd onderling tussen hulpverleners op gelet. Bij tekenen dat je betrokken raakte moest er snel supervisie aan te pas komen om je weer op de juiste afstandelijke koers te krijgen. Ik dacht anders over afstand, nabijheid en de functie ervan. Soms liepen mijn supervisies voor de opleiding voor geen meter.

Die professionele afstand was in het belang van de patiënt, die zou anders in rolverwarring raken

De patiënt moest vooral blijven beseffen wie er in de relatie de patiënt was. Iets als een telefoonnummer geven waarop je makkelijk gebeld kon worden, was dan ook not done. Want daar kon de gemiddelde patiënt niet mee omgaan. Mijn ervaring is dat het niet zo zit. Integendeel. Ik word soms lastig gevallen, voor telefonische enquêtes, door deurverkopers, de Nuon of een ex.

Maar ik word nooit lastig gevallen door mijn cliënten

Stigma dus. Ik kies ervoor betrokken te raken bij mijn cliënten, en ik merk niet dat ze daarvan in de war raken, of opeens gaan denken dat we in elkaars privéleven horen. Volgens mij ook stigma. Ik kies er ook voor om persoonlijke informatie te delen met cliënten, als ik denk dat het een functie heeft. Regelmatig merk ik dat cliënten normale gevoelens, reacties op situaties labelen als iets wat bij hun diagnose hoort. En dat maakt onzeker. Dat is een vervelende bijwerking van diagnoses. Dan vertel ik over mezelf in vergelijkbare situaties. En dat werkt.

Dan trekken we samen even aan de werkelijkheid en proberen we er iets gemeenschappelijks van te maken

Dan zitten allebei op datzelfde continuüm van het gewone bestaan. Wat is daar onprofessioneel aan? Wat mij betreft zetten we psychose ook op dat continuüm. Niet praten vanuit: jouw kijk op de werkelijkheid is gestoord en de mijne is normaal. Maar: we kijken naar de werkelijkheid vanuit een andere hoek en dan zie je dus ook niet hetzelfde. Dat praat makkelijker en het is beter voor de relatie. Je kan het er wel over hebben met welke interpretatie van de werkelijkheid het prettiger leeft en dat samen onderzoeken.

Toen ik zelf opgenomen was, werd er heel weinig met mij gepraat. Er werd over mij gepraat

Daar knap je niet van op, je voelt je steeds meer een alien. Je kan niet meer toetsen, je voelt geen verbinding. Zonder verleden of toekomst, in een nu waar je niks van begrijpt. Ik ging schrijven, toen ik iets minder psychotisch was. Om grip te krijgen en om te snappen wat er met me gebeurde. Ik gaf het mijn arts mee en vroeg hem om het te lezen en er met mij over te praten. Hij kwam er niet op terug. Toen ik ernaar vroeg was hij het kwijt. Kwestie van jammer, en toen ging ‘ie weer. Van een gesprek is het niet meer gekomen. Dát vind ik onprofessioneel.

Ik werd tijdens mijn opleiding meerdere keren afgewezen door leertherapeuten als ik ze had verteld dat ik een psychose had gehad. Mijn collega’s vroegen waarom ik dacht dat dit zo was gegaan.

De leertherapeuten zeiden: ‘We denken dat je te kwetsbaar bent voor het vak.

Maar kijk nou eens goed naar mij,’ zei ik dan. ‘Ik werk al jaren als psycholoog. Hoe weet jij nou dat ik kwetsbaarder ben als jij?

Wat is er zo erg aan kwetsbaarheid als je óók sterk bent?

Het had geen zin. Er was geen bewijs goed genoeg van mijn kant om in leertherapie te geraken. Dat krijg je van die schizo-doemberichten. Maar die leertherapie-dame op de gracht met haar herdershond, die mij wél die kans gaf, las waarschijnlijk andere tijdschriften of geloofde het gewoon niet. Gelukkig voor mij.

Dan is er nog iets wat de leertherapeuten niet zeiden maar wat ze volgens mij wel dachten. Ik denk dat ze deels oprecht bezorgd voor me waren vanuit hun idee over psychose. En ik denk dat ze bang waren voor imagoschade, in het geval ik zou ontregelen. Ook al bood ik aan dat ik voor dat risico best wilde tekenen, ze lieten het me niet dragen.

Het is ingewikkeld, die therapeutische relatie. Het gedonder begon al voordat ik er überhaupt één had

Maar het verandert wel. We praten er nu openlijk over, zoals ik laatst met mijn collega-psychologen. En we beginnen te snappen dat stigma ook in onze eigen goedbedoelende hulpverlenershoofden zit. Ook in mijn hoofd, want tijdens 30 jaar hulpverlener-zijn is er wel wat ingeslopen. Zelfs bij mij. Dat is geen doodzonde maar het verdient aandacht. En niet alleen op papier, op mooie beleidsnota’s, maar daar waar het is, tussen mensen, overal en iedere dag.

Reacties zijn heel welkom, kritische noten ook!

BewarenBewaren

Reacties

16 reacties op “Waarom stigma steeds opnieuw doorbroken moet worden”

  1. VANBESIEN Chr.

    Openheid siert. Jij en nog enkele uitzonderingen houden het niet verborgen. Ik heb waardering voor wat je hebt bereikt ondanks tegenslagen en gezondheidsperikelen. Jouw beroep en het feit dat je ervaring hebt, maken van jou een expert. Ik wens je nog heel veel succes!

  2. Ellen

    Wat n sterk verhaal! Ik heb n coach n praktijk en heb soms cliënten uit de GGZ. Daar krijg ik altijd van te horen dat ze graag bij me komen, omdat ik goed kan luisteren. Dat het hen helpt om de boel op n rijtje te zetten. En dan stel ik er nog eens een scherpe vraag over en deel n inzicht. En dankbaar verlaten ze de praktijk…. dus, heerlijk om te horen dat jij dat ook doet. Aandacht is een krachtige heler <3

  3. Jurjen Mensink

    Prachtig verhaal over stigma’s. Wat mij enorm inspireert is dat je je ervaringskennis, persoonlijke informatie inzet daar waar nodig. Zelf ben ik een zorgprofessional met geschoolde ervaringsdeskundigheid en ook ik zet het in, en dat werkt!

  4. Johan

    Hallo Clara,
    Dank je voor deze (en je andere) BLOG(S). Erg herkenbaar.
    Wat je op je klompen aanvoelt, valt vaak lastig te bewijzen…
    In de TBS-kliniek waar ik werkte met psychotische mensen, was het inderdaad not-done om je met de patiënten te verbinden: ben verschillende keren gewaarschuwd hiervoor door collega’s. Terwijl mijn stelling/vraag toen al was: hoe kun je ooit iets bereiken met iemand, als je je niet met hem/haar mag verbinden? Eigenlijk de hoofdreden voor mij om daar te stoppen met werken.

    Worstel momenteel met de hulpverlening van mijn broer, die na een psychotische episode eigenlijk in het reguliere traject niet-vermelde komt: medicatie is het houvast, van zowel psychiater als inmiddels van mijn broer. Maar het onderliggende trauma, dat best helder is, wordt feitelijk niet behandeld.
    Kortom, blij met deze website en de langzame kentering in hulpverlenersland, maar het kan me (mede door de persoonlijke betrokkenheid bij mijn broer) niet snel genoeg gaan..

  5. Verpleegkundige

    Ik werk nu twee jaar als psychiatrisch verpleegkundige, en heb ook een opname gekend. Een tumultueuze periode waarin ik vocht om inderdaad een jeugdtrauma te overleven. Mondjesmaat probeer ik mijn eigen grenzen hierin te leren kennen -hoe voel ik mij, wanneer ik tegen een patiënt in een bepaalde situatie kan zeggen “ja, dat ken ik”? Hoe reageert de patiënt? Hoe voel ik mij, wanneer hij daar in een latere tijd, in een andere context, op terugkomt? Al die dingen. Mijn lijf staat vol littekens, die ik niet verberg. Vragen daarover storen mij niet. Er komt meer en meer ruimte voor mij, om mijn verhaal positief te kunnen aanwenden in de begeleiding van mensen en ik kan hen hoop geven op een heel bijzondere manier. Dat maakt me heel gelukkig. Bedankt voor je blog en voor je openheid, daar is moed voor nodig.

  6. Clara Koek-Michels

    Hallo Tom, ik ben op mijn manier een beetje aan het onderzoeken. Mensen die mij nu als psycholoog spreken , hebben soms mijn blog over mijn eigen psychose-verleden gelezen. Of ik vertel ze er wat over. Op verschillende momenten vraag ik later aan hen wat ze daar van vonden. Ik vraag ook aan collega’s of ze er iets over horen. Tot nu toe positieve reacties. Maar inderdaad, we zouden er meer systematisch mee aan de gang kunnen gaan zodat er steeds meer duidelijkheid komt over wat een therapeutische relatie echt ten goede komt en wat niet. Zoiets als eigen ervaringen inbrengen is nog vrij ongebruikelijk denk ik….

  7. ute hinz

    Hoi Claar,
    weer mooi verwoord .. kan het alleen met je eens zijn.
    Ik vraag mij daarbij ook altijd af of er voldoende aandacht en prof.nieuwsgierigheid is na de persoon en al zijn rollen die hij/zij ook vervult, namelijk die van ouder,kind,zus of broer bedenk het maar.het zijn vlgs mij vooral de verschillende rollen die maken dat er herkenning en betrokkenheid ontstaan…veel meer dan een alles verklarende diagnose.

  8. Annelies Gieling

    Hoi Clara,
    Net als de vorige keer ben ik blij met je verhaal en word ik geraakt door het feit dat er steeds meer bewijs is dat echte betrokkenheid helend werkt. Helaas is de status ‘evidence based’ alleen maar te bereiken door een wetenschappelijk dubbelblind onderzoek. Wat zou het fijn zijn als deze website en alle verhalen steeds meer gedeeld werden zodat iedereen die met mensen werkt meer kan begrijpen van wat werkelijk nodig is als je ontregeld en angstig raakt. Gisteren nog spraken we met een cliënte die vertelde over de geesten die ze weer ziet en waarvan een teamlid bang was dat het misschien een voorbode van een psychose was. We waren het er gelukkig over eens dat we haar heel dichtbij houden en niet wegsturen naar de grote GGZ waar ze eerder zulke slechte ervaringen mee had. Dit is ook wat cliënte zelf wil: gewoon erover kunnen praten zonder angst voor wat wij zullen doen. Want zij kent deze episodes al jaren en wil graag geholpen worden bij ontspannen, goed kunnen slapen en weer ritme opbouwen. Regelmatig erover praten is dan ook behulpzaam. Op deze manier heeft ze goede en professionele steun en hoeft ze zich niet terug te trekken uit angst voor onze angst.

  9. stef linsen

    prima verhaal, net als je eerste.

  10. Clara Koek-Michels

    Altijd weer bijzonder om te vernemen wat bijblijft bij mensen in nood die steun ervaren, dat zijn vaak dingen die niet in protocollen staan. Bij mij niet anders, een verpleegkundige die mij met een spiegeltje ging opmaken terwijl ik in een scheurhemd even buiten de separeer zat te bibberen. Ze sprak me heel eenvoudig aan als vrouw tot vrouw en vroeg me of ik van make-up hield. Ik vergeet het nooit, ook omdat het zo totaal anders was als de benadering door anderen op de afdeling. Waarmee ik niet wil zeggen dat protocollen en richtlijnen onnodig zijn. Maar het kan zo goed samen gaan ,kennis en menselijkheid.

    1. Anne Marsman

      Ontroerend!

      1. Tom van Wel

        Zeer boeiend en belangrijk. We zouden hier wat meer systematisch ervaringen over moeten verzamelen? Nu leren hulpverleners alleen maar dat deze manier van aanraken niet-professioneel zijn.
        En als ze het toch doen: er vooral over zwijgen…

  11. Anne Marsman

    Weten wanneer je nabij kan en moet zijn, dat is wat mij betreft pas professioneel.
    Mijn eeuwige dank aan de therapeut die op een gegeven moment gewoon ophield met praten en me vasthield (“ik weet niet of dit gepast is, maar ik ga het gewoon doen“) en me in het weekend soms even belde voor een paar minuten broodnodig contact. Dat was toen, op dat moment, het mooiste en meest helende wat ze voor me kon doen.
    Daar wil ik natuurlijk niet mee zeggen dat elke hulpverlener dat maar moet gaan doen, maar diegene die op het juiste moment zijn menselijkheid durft in te zetten en ‘de gedragscode’ kan overstijgen ten behoeve van een ander mens (‘de cliënt/patiënt’) krijgt van mij de volle 12 punten.

  12. Nanette waterhout

    Clara,
    Mooi geschreven weer. Ik hoop dat je collega’s en cliënten op andere gedachten weet te brengen door de inhoud van je blog. Professionele nabijheid maakt je werk als hulpverlener nog mooier en effectiever. Je kunt zelf een hoop leren van en in het contact met de ander. Over hem/haar en vooral ook over jezelf. Ik hoop dat jouw blog aanzet tot proberen en ervaren. Zowel aan hulpverleners kant als aan client kant. Zodat dat fnuikende stukje zelfstigma door stigma ook gelijk beet gepakt wordt. Van dat laatste heb ik zelf veel last gehad (en nog steeds zo nu en dan) in mijn weg naar acceptatie en herstel. Op naar het rondje met de psychiaters;)

  13. Patricia

    Hoi Clara,
    Wat schrijf je supergoede dingen. Vooral over die afstand. Ik zou nooit een kans van genezing hebben gehad als mijn toenmalige psychiater professionele afstand zou hebben bewaard. en gelukkig bestond DSM ook al niet in mijn tijd, want met de huidige DSM kriteria zou ik geen eens therapie waardig geweest zijn.
    Deze website zag ik gisteren voor het eerst en zij hebben iets nieuws bedacht dat ik nu eventjes niet terug kan vinden en dus niet precies reproduceren kan, maar ze zeggen zo ongeveer dat betekenisgeving een soort persoonlijke herstel is. En alhoewel zingeving voor mij belangrijk is, kreeg ik hier een beetje het gevoel van een fopspeen. zo van: We kunnen ze niet genezen, maar ze kunnen nog wel een goed leven hebben en dan noemen we dat genezing. Zingeving komt van binnenuit niet van buitenaf.
    Hoe denk jij over betekenisgeving?
    Ik las zojuist in je Repelsteeltje verhaal iets meer over de soort psychose die je hebt gehad. Ik vroeg me af of je nu na al die jaren weet hoe die ontstaan is? Of er over het algemeen inmiddels iets meer bekend is over de oorzaak van de verschillende psychoses.
    Anyway, blijf schrijven. Je hebt belangrijke dingen te delen. Dank je wel.

  14. mariska

    een mooi stuk………ja even iets over die afstand,ik vond dat altijd erg moeilijk in contact met een hulpverlener,het maaktte eigenlijk dat ik mezelf alleen maar gekker vond enzo,meestal zocht ik dan bevestiging en vroeg heb jij dat dan nooit dat gevoel,hoe is het voor jou in bepaalde situaties.
    ik zocht gelijkwaardig heid maar dan werd de bal teruggekaatst,een afstandelijkheid en dan word er van mij verwacht dat ik me openstel,dat kan ik alleen als ik gelijkwaardigheid voel. mischien word het werk te zwaar voor de hulpverlener als deze zich kwetsbaar voelt en een persoonlijke noot inbrengt,daarom trek ik zo naar ervaringsdeskundige toe een half woord is genoeg

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *