Veel gezochte termen

Psychosenet blog

Auteur

Ralph Kupka

Prof. dr. Ralph Kupka is hoogleraar Bipolaire Stoornissen bij het Amsterdam UMC, locatie VUmc, en psychiater bij GGZinGeest en Altrecht. Hij is voorzitter van het landelijk Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen (KenBiS) en  Vice-President of Education van de International Society for Bipolar Disorders (ISBD). 

De waanzin van manie – Ralph Kupka

Manie en depressie

Theater? Bel de psychiater! Dat is het devies van de Amsterdamse politie. Toen ik aan het einde van een lange Koninginnedag in een Amsterdamse politiecel werd geroepen, zat zij daar: de Koningin van die Nacht. Een jonge vrouw, wijdbeens naakt, die mij uitdagend toeriep: ‘Ik ben niet manisch, ik ben niet depressief, ik ben pressief!’

En dat was ze: pressief!

Haar geest was in een snelkookpan terechtgekomen, zij was in haar woorden en daden niet meer te stuiten, en ik kon niet anders dan haar die nacht laten opnemen op een psychiatrische afdeling.

De bipolaire stoornis, beter bekend als manisch-depressiviteit, wordt veelal beschouwd als een stemmingsstoornis: je bent hieper-de-piep of diep-in-de-put. Toch is dat maar een deel van het verhaal.

Voor mij is de manisch-depressieve psychose een stoornis van de vitaliteit, een stoornis van de levenslust

Over de depressie zal ik het vanavond niet hebben. Daar is weinig plezier aan te beleven. De waanzin van de bipolaire stoornis openbaart zich vooral in de manie. Dan is er van alles teveel: teveel energie, activiteit, zelfvertrouwen. Teveel zin in avontuur en seks. Roekeloosheid en overmoed. En ook teveel ideeën, woorden, vondsten, creaties. Het is de waanzin van de onbegrensde mogelijkheden, ongekende inzichten en onbeperkte middelen. Althans voor even…

De waanzin van de manie heeft twee gezichten

Eén van mijn patiënten noemde zichzelf niet manisch-depressief maar manisch-creatief. Als zij op hol sloeg kwam er een stroom op gang van originele ideeën, gedichten en schilderijen. Niet dat deze achteraf, als de rust was weergekeerd, allemaal even waardevol bleken te zijn, maar zij lééfde in deze perioden.

De andere kant zou men kunnen benoemen als manisch-destructief. De roekeloze dadendrang laat een spoor van vernieling achter. Huwelijken, familiebanden, banen en bankrekeningen sneuvelen in deze waanzinnige wervelstorm.

De grens tussen ‘manisch-creatief’ en ‘manisch-destructief’ is maar dun

De krachtige wind die een heel windmolenpark kan aandrijven slaat plotseling om in een verwoestende orkaan.

Dit gevaar wordt maar al te vaak miskend door degenen die zouden moeten ingrijpen als de naasten van de manische patiënt wanhopig de noodklok luiden: psychiaters. Eén van mijn patiënten bedacht daarvoor de prachtige term ‘cryptomanie’: de verborgen manie. Ik voel het wel, maar jij ziet het niet.

Maar laat ik het nu vooral hebben over de creatieve waanzin, de grootse ideeën die met tomeloze energie worden nagejaagd en uitgeleefd. Wie onlangs de ontroerende documentaire Ver van Daan zag, zag een man die naast veel andere zaken de nieuwe Nederlandse automobiel ging ontwikkelen. Met de echo van een bekend Japans automerk noemde hij zijn toekomstige creatie: Moyoto. Mooie auto. Het is niks geworden, maar de associatie was briljant. Wie de indrukwekkende serie Homeland heeft gezien, zag hoe de manische CIA agente Carrie inzichten verwierf en verbanden legde die zo beangstigend juist waren, dat zij meteen werd ingerekend.

Manisch-depressiviteit wordt vaak geassocieerd met creatieve genialiteit

Zoals de schrijvers Ernest Hemingway en Virginia Wolf; de componisten Robert Schumann en Sergei Rachmaninoff; de acteurs Stephen Fry en Robin Williams; de zangers Kurt Cobain en Amy Winehouse; de schilders Edvard Munch en Jackson Pollock. En natuurlijk, onze eigen Vincent van Gogh, maar die heeft een keur aan neurologische en psychiatrische diagnosen gehad, want iedereen die een ziekte vertegenwoordigt pronkt graag met Vincents veren.

‘I’m bipolar and I’m proud of it!’ staat op een Amerikaans T-shirt

Een Nederlandse versie is er niet. Wij zijn niet trots op onze psychiatrische stoornissen, wij schamen ons ervoor en weten ons gestigmatiseerd. De tragische kant van dit lijstje beroemdheden heeft u wellicht al opgemerkt: het hoge aantal suïcides.

Maar toch, zij waren meestentijds goed maar niet gek. De manische psychose zelf leidt meestal slechts tot chaos. Het is echter goed mogelijk dat bipolaire genen, indien zij vergezeld worden van intelligentie en andere talenten, aanzetten tot grootse ideeën, creaties en daden.

Bipolaire genen openbaren zich waarschijnlijk op vele niveaus

Recent zijn afwijkingen vastgesteld in de mitochondriën, de energiecentrales van elke lichaamscel. Het is natuurlijk wat simpel om te veronderstellen dat miljarden oververhitte mitochondriën de bipolaire mens tot grote creatieve hoogten drijft. Daar is waarschijnlijk meer voor nodig. Het is ook wat simpel te stellen dat de mensheid wordt voortgedreven door hen die iets van het manische temperament hebben geërfd. Maar het is aannemelijk dat bipolaire genen evolutionaire voordelen opleveren.

Als ik voor één avond van waanzin zou moeten kiezen, dan koos ik zonder aarzelen voor de manie. Maar laat mij morgenochtend alsjeblieft rustig ontwaken!

photo credits schrijven en schrappen

Reacties

20 reacties op “De waanzin van manie – Ralph Kupka”

  1. In-Joo

    Bedankt voor uw treffende artikel (van een aantal jaar geleden). Op de één of andere manier blijven de woorden ‘pressief’, ‘manisch-creatief’ en ‘manisch-destructief’ voornamelijk hangen. De aandoening klinkt dan wat minder zwaar. Iets minder zwart-wit; al laten de episodes ook geen grijs gebied zien…

    1. Jeroen Zwaal

      Fijn om te lezen, je reactie. Inderdaad kan taal veel doen in lading, zowel positief als negatief. Daarom vinden we naast de gebruikelijke GGZ-taal het zo belangrijk dat mensen uit eigen ervaring uiting geven aan hun eigen ervaringen. Dat geeft letterlijk en figuurlijk meer kleur aan wat er wetenschappelijk bekend is over psychische kwetsbaarheid.

  2. Charlie

    Mijn vrouw heeft waarschijnlijk ook bipolaire stoornis. Het is nog niet officieel toegezegd maar als ik dit allemaal lees is er helaas geen twijfel meer mogelijk voor mij. Sinds paar dagen is ze opgenomen (IBS). Het is nu ongeveer 3 weken bezig en ze zit voornamelijk in de manisch psychische fase. Eigenlijk 24/7. Ik heb als echtgenoot zoveel vragen maar geen idee waar ik terecht kan. Ze heeft nog geen “eigen” psychiater toegekend en aangezien ze zich letterlijk aan mij vastklampt ieder moment is het onmogelijk om iets te vragen aan de psychiaters die we tot nu toe gezien hebben. Voornamelijk omdat ze ook erg paranoïde is nu en natuurlijk niet wil accepteren dat er iets met haar gebeurt wat niet “normaal” is. Is er een forum of wat dan ook waar ik mijn vragen kan stellen aan partners die dit ook meegemaakt hebben of andere ervaringsdeskundigen of experts op dit gebied? Bvd…

    1. Jeroen Zwaal

      Ja op Psychosenet is er een forum. Verder hebben we soms een chat beschikbaar (dit is een pilot). Verder kan je een vraag stellen in het espreekuur en op de sociale kaart kan je kijken of er wellicht een organisatie in de buurt is die ook voor naasten zich inzet. Zoals Ypsilon. Ook kan je bij Mind kijken op de site en Mind korrelatie. Bij de organisatie zelf waar je vrouw is aangemeld werkt wellicht ook een familievertrouwenspersoon of mogelijk is er een ervaringsdeskundige in dienst waarmee jullie nu al contact mee kunnen leggen. Dit gebeurt tegenwoordig wel vaker in een voortraject. Goed dat je deze vraag stelt, juist ook voor jezelf.

      Wellicht, als het wat beter gaat met je vrouw, kunnen jullie samen op jullie deskundigheid vergroten en artikelen aan elkaar uitwisselen die jullie interessant vinden om te lezen en te delen. Er is een hoop te vinden om duiding te geven aan dat wat ‘buiten het normale’ valt, ook op deze site. Veel sterkte in herstel samen.

  3. heleen de Bruin

    na35 jaar depressieve periodes , gevolgd door zeer korte explosieve manies, nu eigenlijk alleen nog depressiefn niet echt levend, je buitengesloten voelen, wel willen maar nog heel weinig kunnen. Overal tegenop zien, teleurstellingen die iedereen wel ervaart brengen mij aan de rand van de afgrond.
    Ben nu 70 jaar, vrouw en 10 jaar weduwe.
    Mijn leven is nog drastischer veranderd toen mijn man een hersenbloeding kreeg en niet meer kon spreken zware hersenschade had opgelopen, een zijdig verlamd.
    Heb nog 6 jaar hem thuis verzorgd, overleed toen aan 2de fatale hersenbloeding.
    na dit enorme trauma meegemaakt te hebben , ben ik door een hel gegaan die 4 jaar duurde.
    Nu vegeteer ik een beetje om te overleven, vooral voor mijn zoon. Het leven heeft geen uitdagingen meer voor mij, heb me in mezelf teruggetrokken. ook fysiek in echt slechte conditie.
    Soms zelfs nog enigszings terugverlangend naar een manie.
    Het enige moment dat je voelt dat je nog echt leeft en de emotie ven het leven tot je doordringt.
    Nu is alles grijs, zie daadwerkelijk minder kleuren!

  4. Jan

    Jullie denken allemaal verkeerd. Er bestaan geen psychoses, er bestaat geen bipolariteit, geen paranoia, enz.. Wat deze mensen voelen en denken heeft allemaal een logische oorzaak. Deze is te vinden in het verschuiven van de aardpolen.. Noord wordt Zuid en omgekeerd. Stond anno augustus 2018 in de kranten. Daarom al die vreselijke toestanden zoals sinkholes, branden, bruggen die instorten, haperende apparatuur, mensen die mekaar uitmoorden, enz..

    Probeer te denken in frequencies, in kleuren, geuren, geometrische patternen, graancirkel-structuren.. jaja mensen. Iedereen loopt rond met de gedachte dat de Apocalypse is begonnen anno juli 2018.. Inderdaad, jullie zorgen er allemaal voor dat de aarde popt als een samengeperste ballon.. Jullie halen alsmaar meer grondstoffen uit de aarde en leggen deze grondstoffen boven op de ballon..

    Velen van jullie zullen spoedig sterven, want de resterende tijd is UITERMATE kort !! Maar geen nood : iedereen die sterft zal met Liefde worden opgevangen.. Geen hemel, geen hel.. gewoon 1. Deze periode (New Age, haha) zal ingaan als “The Age Of 1”..

    Nu loop naar de spiegel, glimlach, wuif.. en begrijp !! Alles komt per 2.

    Vriendelijke groeten voor wie dit nog leest,

    Jan
    (verplicht verblijvend in een psychiatrische instelling).

    1. Jeroen Zwaal

      Dag Jan, die andere manier van denken en ervaren (gewoon 1) kan ik beamen, al ben ik niet zo’n apocalypse aanhanger. Sterkte met je herstel, allereerst voor jezelf.

  5. Paul

    Exact dát wat in het stuk staat, heb ik als partner meegemaakt. Echtgenote heeft een bipolaire stoornis en is daarnaast ook nog psycholoog. Weet exact alles en iedereen om de tuin te leiden. Zelfs man en kinderen lijden eronder. Burn-out door thuissituatie en huiselijk geweld was het gevolg. Maar medicijnen gebruiken? “Dat nooit meer want dan kan ik niet meer nadenken”. Na een aantal jaren geleden onterecht vastgezeten te hebben omdat zij in een waan had bedacht dat ik haar wilde vermoorden en tegelijkertijd onderdook met onze kinderen, en het recent wederom speelde, maar nu met mishandeling naar haar kind en mij toe, is de maat vol. Wellicht helpt aangifte doen tegen de vrouw waar je ooit voor koos om verplicht medicatiegebruik af te dwingen. Het was een hel…

    1. Suzanne

      Hallo Paul,

      Inderdaad, een hel, anders kan het niet omschreven worden. Mijn echtgenoot lijdt aan bipolair I maar ontkent alles, en weigert alle hulp. Heel agressief, steelt van zijn eigen kinderen en denkt dat hij God is. Verdraait alles, geeft iedereen de schuld en is uiteindelijk ‘gevlucht’ met de laatste woorden: Ik begin een nieuw leven, met een nieuw vrouw en een nieuwe baan en daar is geen plaats voor jou noch de kinderen.
      Ik heb heel veel steun en uitleg gekregen, maar wat me enorm stoort: iedereen weet dat hij ziek is, maar niemand die er iets aan doet. Hij doet maar verder. Hoeveel meer levens dienen verwoest te worden ??

    2. Suzanne

      Hallo Paul,

      Inderdaad, een hel, anders kan het niet omschreven worden. Mijn echtgenoot lijdt aan bipolair I maar ontkent alles, en weigert alle hulp. Heel agressief, steelt van zijn eigen kinderen en denkt dat hij God is. Verdraait alles, geeft iedereen de schuld en is uiteindelijk ‘gevlucht’ met de laatste woorden: Ik begin een nieuw leven, met een nieuw vrouw en een nieuwe baan en daar is geen plaats voor jou noch de kinderen.
      Ik heb heel veel steun en uitleg gekregen, maar wat me enorm stoort: iedereen weet dat hij ziek is, maar niemand die er iets aan doet. Hij doet maar verder. Hoeveel meer levens dienen verwoest te worden ? Met alle respect en begrip voor mensen met een bipolaire stoornis: in vele gevallen hebben zij een black out na een manische psychose en herinneren zij zich niet wat ze allemaal precies gezegd en gedaan hebben. Goed voor hen ! Echter degene die het ondergaan zijn voor het leven getekend, en worden aan hun lot overgelaten.

      1. Jeroen Zwaal

        Goed dat je dit naar voren brengt Suzanne. De schade is in veel gevallen vaak groot en de belasting ontzettend zwaar voor naasten en familie. Als er op individueel niveau zo’n heftige crisis gaande is, dan heeft het geheel, het gezin net zo goed een crisis. En iedereen heeft hierin wat nodig, want iedereen is slachtoffer.

        Je laatste regel, daar sluit ik me minder bij aan. Dat het goed zou zijn dat mensen na een crisis zaken zijn vergeten. Dat is maar de vraag of dat in veel gevallen zo is. En dat dit goed is, zeker niet. Hoe meer bewust men kan terugblikken op wat er is gebeurd, hoe meer invloed iemand heeft om het leven weer te herstellen, relaties, spijtbetuigingen, schuld en schaamte te vereffenen.

        Het is wel schrijnend inderdaad hoe weinig zorg en aandacht er is voor naasten. Gelukkig zijn er goede stichtingen die voor dit belang opkomen. Heb je daar wel eens contact mee gehad? Zoals Ypsilon, of de VMDB.. de B staat voor betrokkenen. Ook zijn er binnen GGZ-instellingen familievertrouwenspersonen die een ondersteunende rol bieden.

        Heel veel sterkte gewenst, voor jullie allemaal!

  6. Simon Boerboom

    Een mooi stuk dat me aan een bipolaire patiente doet denken.
    Ze regelde met de lithium haar gevoel en surfte op haar manie door het leven.
    Als het mis ging kwam ze langs, verder kwam ze het liefs zo min mogelijk.

    Proud?
    Zo zou ik het niet noemen; gelukkig, dat ik een ADHDer ben, dat wel.
    Jammer dat het zo lastig (en soms erg vervelend) is om met serieel-denkers samen te leven.
    Mijn depressie was een hel, waaraan gelukkig alleen gedachten en geen gevoel mogelijk is.
    Het is een verrijking in mijn leven die me veel heeft geleerd.
    Alleen: één keer is genoeg.

  7. Kelly

    Heel mooi verhaal!!! Mijn hulpverlener heeft mij na tiental jaren laten stikken wegens mijn manie en destructiviteit, die ik enkel echt durfde tonen het laatste jaar. Hij noemde dit aantrekken en afstoten, het is nu al ruim drie maand geleden, en ik heb wat rust gevonden in die soap met psychiater , want zo noem ik het nu. Een dramareeks , zonder vervolg. Heel pijnelijk voor mij want hij was tien jaren mijn enige houvast en ik heb het in een manische periode om zeep geholpen . Heb ook ass en verlatingsangst ! Maar mijn adhd helpt mij eruit of is het een nieuwe manie ? Hopelijk niet anders kan ik terug iemand verliezen

  8. martha haazebroek

    Ik heb een Bovenbuurman die als hij in een Psychose valt, Kinderen hoort schreeuwen in zijn Slaapkamer en dan de Slaapkamerdeur barricadeert! Voordat ik wist dat hij last heeft van Psychoses en ik dacht dat hij zijn inboedel kort en klein sloeg en heb 2x de Politie gebeld en toen ik hoorden dat hij aan Psychoses lijdt, heb ik de Politie nooit eer gebeld en als hij in een Psychose valt heb ik het wel heel erg met hem te doen en heb wel eens gezegd zal ik hem een zak snoep geven dan kan hij de Kinderen stil krijgen. Besef wel dat dit een gemene streek kan zijn, maar wil heel graag weten wat ik op afstand voor hem kan betekenen? Wil niet naar hem toegaan want heb niet de kennis om te weten wat ik moet doen. Ik ken hem oppervlakkig en ben iemand die een gedag zeg tegen de Buren een praatje maak en daar is alles mee gezegd! Nu wil ik graag weten wat ik voor hem kan laten doen om hem uit zijn benauwde situatie te laten halen? Met vriendelijke groet Martha

  9. nele

    ja, verhelderend, al die openheid. Nog maar een puzzelstukje informatie over hoe het kan zijn. Leven met een (mag ik het) fenomeen (noemen) waarmee meer mensen toch op individuele wijze worstelen. Dank.

  10. Nicolas

    U heeft een mooi stuk geschreven. Het is heftig allemaal, maar wel inspirerend..

  11. Jan

    The genetics of psychotic bipolar disorder. Ik ken 3 mensen waarbij het voorkomt in families. Doe eens goed onderzoek naar genen. Je zult verbaasd staan.

  12. Lizzy

    Wat vind ik het fijn om stukken te lezen waarin bipolair zijn zowel wordt beschreven als moeilijk en zwaar én als in zeker opzicht een mooie ziekte waarachter creatieve talenten schuil kunnen gaan. Daardoor voel ik, een 27jarige met een tot nu toe lichte bipolaire stoornis, me gesteund. Dank!

  13. Wilhelmina

    Ook ik heb de diagnose Bipolair. Moeilijk mee te leven vind ik. Gisteren denderde ik het zwarte gat weer eens in. Wilde mijn huis,hart en gedachten sluiten,wat uiteindelijk alleen maar lukt door deels te sederen. Doe dat dan ook om erger te voorkomen. Heb daar ook toestemming voor,al twijfelt men aan de juistheid daarvan.
    Heb geen zin meer om alles maar te doorleven. Heb het gehad wat dat betreft. 57 jaar oud, en het voelt als vechten tegen de bierkaai. Ben ook nog HSP en heb PTSS. Een moeilijke combinatie. Een keer geprobeerd er een eind aan te maken. Werd te vroeg gevonden. Nu vind ik het 10X zo moeilijk zo’n stap te nemen,omdat ik heel goed besef wat ik de liever de om me heen aan doe,ook al hebben er een deel begrip voor. Geef geen garanties meer wat dat betreft en dat weten ze. Kan niet huichelen, ben ik in deze te eerlijk voor. Hoop vandaag op een betere dag.

  14. Clara Koek-Michels

    Beste Ralph, veel mensen schamen zich inderdaad na een (manische)psychose, en lijden onder die schaamte, trekken zich soms zelfs terug uit contacten. Gebrek aan openheid, ongenuanceerde beeldvorming en inderdaad stigmatisering helpen vervolgens niet mee om over die schaamte heen te komen. Ben je het met me eens dat op dat vlak nog minstens zoveel te winnen is als op het vlak van tijdig en kundig ingrijpen? Binnen en buiten de GGZ?
    Op deze site zijn mooie blogs te vinden van hoe mensen hun ervaringen met psychose verwerken. Met openheid, humor, gebruik makend van hun talenten als schrijven,schilderen, sporten etc. herstellen ze,vallen soms terug en pakken hun herstel weer op. Dat lijkt me wel iets waar je je trots over kan gaan voelen en waarmee je hoop kunt doorgeven. En zo’n Amerikaans t-shirt, ik vind het wel mooi….

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *