Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
In mijn werk kom ik veel in contact met mensen met autisme en een licht verstandelijke beperking (LVB).
Kun je de term neurodivergent ook gebruiken als je spreekt over mensen met een licht verstandelijke beperking? Het gebruik van ‘LVB’ is voor de meeste mensen kwetsend en stigmatiserend.
Met vriendelijke groet,
C.
Hey C.,
Mooi dat je dit zo zorgvuldig benadert. “Neurodivergent” is in oorsprong een parapluterm uit de neurodiversiteitsbeweging voor mensen wiens neurologische ontwikkeling anders loopt dan de statistische norm. Meestal denken we dan aan autisme en ADHD, maar het begrip kán breder worden gebruikt — ook voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Het voordeel is dat je uit de deficit-taal stapt en iemand niet reduceert tot een tekort; je benadrukt verschil en variatie.
Er zitten wel twee “mitsen” aan. Ten eerste: identiteitstaal is iets van mensen zelf. Sommige mensen met een LVB herkennen zich in neurodivergent, anderen níet en willen juist dat je gewoon zegt “iemand met een (licht) verstandelijke beperking” of “iemand met een LVB”. De minst stigmatiserende taal is meestal de taal die iemand zélf kiest. Dus check het liefst: “Hoe wil jij dat ik dit noem?” Dat is meteen relationeel goud. Ten tweede: het woordkeuze-dilemma mag de praktische werkelijkheid niet wegpoetsen. In toegang tot ondersteuning (Wmo, Wlz, beleid, indicaties) is de term LVB vaak nodig omdat die juridisch en organisatorisch betekenis heeft. Je kunt dan in rapportage prima beide kaders laten bestaan: “X. ervaart zichzelf als neurodivergent; in dit dossier spreken we daarnaast van LVB om de juiste voorzieningen te organiseren.”
In de dagelijkse praktijk helpt het om je taal zacht en beschrijvend te maken en het label pas later te laten landen. Bijvoorbeeld: “Y. leert trager op schoolse taken, heeft baat bij voorspelbaarheid en visuele ondersteuning, en raakt overprikkeld in drukke omgevingen.” Als dat veilig staat, kun je toevoegen: “Y. ziet zichzelf als neurodivergent; formeel spreken we van een licht verstandelijke beperking.” Zo hou je waardigheid én duidelijkheid.
Kort antwoord dus: ja, je kúnt neurodivergent gebruiken voor mensen met een LVB, mits het past bij hoe iemand zichzelf ziet en je tegelijk eerlijk blijft over ondersteuningsbehoeften. Laat de persoon het kompas zijn, en gebruik in formele context tweesporig taalgebruik zodat menselijkheid en toegang tot zorg elkaar niet bijten.
Hope this helps,
Greetz Jim
