Is er een Nederlandse term voor de denkfout ‘bias against disconfirming evidence’?

Antwoord

Hi A.,

Het gaat hier om de neiging om bewijs te willen negeren dat het tegendeel aangeeft van wat je denkt. Dat heeft iedereen en is in zekere zin ook heel gezond. Je hebt namelijk bepaalde overtuigingen en die ga je niet zomaar veranderen. In het woord ‘overtuiging’ zit ook al dat het iets diepers is. Zo nemen de meeste mensen wel iets aan dat in strijd is met hun eerdere opvattingen als dit van iemand komt die ze vertrouwen, en niet van zomaar iemand. Kijk bijvoorbeeld maar naar jouw politieke opvattingen.
Maar er is ook een omslagpunt waarop je wel van mening verandert als veel feiten met jouw eerdere opvatting in strijd zijn. Sommige mensen zijn hierin flexibel (met als valkuil dat je ook weer wispelturig kunt worden en met alle winden meewaait). Anderen zijn meer standvastig (met als valkuil dat het rigide kan worden).

Dus de genoemde bias kent iedereen. Soms kan deze negatief uitpakken en kun je bijvoorbeeld denken dat de geheime dienst achter je aan zit (even ervan uitgaand dat dit niet klopt), en je alles in het kader van die opvatting ook interpreteert, en wat tot het tegendeel zou kunnen wijzen naast je neerlegt. Dat kan in sommige gevallen leiden tot zo’n verhoogde stress dat het niet meer gezond is. Dat zou je dan als een van de kenmerken van een psychose kunnen zien. In vaktermen heet dat dan een waan, of waanachtig. Maar iedereen kent dat tot op zekere hoogte en er is een heel geleidelijke overgang in de mate waarin je al dan niet vasthoudt aan je eerdere opvattingen. Dit verschilt niet alleen tussen opvattingen maar ook tussen personen, en het verschilt ook in de tijd.

Beantwoord ik hiermee jouw vraag?

Groeten,

Tom