Ervaringsdeskundigheid binnen de GGZ biedt veelbelovende kansen, volgens Daan. Toch blijkt het een uitdagend vak, waarin kwetsbaarheid en persoonlijke ervaring vaak gemengd worden met de complexiteit van het werk. Terwijl de roep om een structurele verandering steeds luider wordt, rijst dan ook de vraag: wanneer wordt deze discipline erkend? Lees meer over Innovatie en ervaringsdeskundigheid.
Wanneer komt die stap?
Wanneer innoveert ervaringsdeskundigheid naar een niveau dat het dìe mensen gaat bereiken? Dat er stappen gezet gaan worden? Ik heb het altijd fascinerend gevonden aan de blogs van van Jim van Os dat hij groot aanhanger is van ervaringsdeskundigheid. Zeker in zijn woorden is het hoopvol, vernieuwend en (in Nederland niet geheel onbelangrijk) ook op het gebied van kosten een uitkomst voor dat knellende systeem van de Hollandse GGZ.
Ervaringsdeskundige studie
Toen ik zijn uitspraken las met een, destijds, intrinsieke roeping om hier actief mee aan de slag te gaan. Heb ik mij ingeschreven voor een algemene éénjarige opleiding tot ervaringsdeskundige voor mensen die persoonlijke ervaring hebben met ontwrichting en herstel.
Ik schreef me ook in bij een Hogeschool in Amsterdam voor een opleiding ervaringsdeskundigheid, welke ik recent in heb getrokken maar daarover later meer. Een belrondje langs de locale grote GGZ-instellingen leert dat het HBO min of meer de standaard is, ook vanuit verzekeringsoogpunt. En dat is vaak doorslaggevend. Inhoudelijk weet ik niet veel van de opleiding maar wat ik van de buitenkant zag, zag het er goed uit.
Dan de algemene opleiding tot ervaringsdeskundige. Erg prijzig, rond de vijfduizend euro voor een lesjaar, en meer vergelijkbaar met andere GGZ-opleidingen. Alhoewel, dat moet gezegd worden, zij qua inhoud wel het hoogst haalbare zouden zijn van wat er voor handen ligt voor mensen die zich niet gelijk in complexe theorie willen storten. Leerlingen krijgen hun traject vaak gesubsidieerd.
Waarom wil je werken in de GGZ?
Het was van korte duur. Na drie maanden ben ik gefrustreerd weggegaan. Vanaf dag èèn vielen mij direct een aantal zaken op. Er wordt ontzettend negatief gesproken over (de ervaringen uit) de GGZ. Geheel menseigen schept klagen natuurlijk een band, maar dit hield aan en niet zelden lieten de docenten het achterwege enige nuance eraan toe te voegen.
Als ex-cliënt, die mede door het Espreekuur en de literatuur uit de webshop, enorm veel inzichten heeft opgedaan en vragen aan zichzelf heeft gesteld, duikt nu de vraag op: hoe wenselijk is het dat deze groep aankomende hulpverleners de GGZ ziet als iets wat niet functioneert?
Het inhoudelijke antwoord op die vraag wil ik niet bespreken, maar dan wel; waarom zou je daar in hemelsnaam willen gaan werken als je eigen ervaringen bestonden uit een ware strafexpeditie? Niet zelden vielen er verhalen over mislukte behandelingen, botte therapeuten, minimaal toekomstperspectief. En nu wil je hen als collega’s, of erger, je leidinggevende?
Het voelde allemaal erg negatief
Ik bezocht herstelavonden, lotgenotengroepen, bijeenkomsten en het bleek een terugkerende tendens. Per toeval kwam ik in contact met mijn oude kliniek in het Amsterdamse AMC. Mijn gesprekspartner, al 18 jaar werkzaam als verpleegkundige, omschreef het treffend: ‘voor sommige voelt hun werk als ervaringsdeskundige als een aanklacht tegen de GGZ.’
Overigens had zij mij uitgenodigd om op gesprek te komen om ervaringsdeskundigheid een forse impuls te gaan geven op de afdeling. Iemand die zeer lovend was over de discipline ervaringsdeskundigheid. Tot zover mijn ervaringen en opvatting.
Neem het werk niet te licht!
Als de groep (aankomende) ervaringsdeskundigen kritisch en vruchtbaar naar hun toekomst willen kijken. Dan zouden ze mijn inziens moeten stoppen met het zwaaien met documenten die de urgentie van hun bestaan benadrukt. Dat valt, bijvoorbeeld op deze website, uitvoerig te lezen. Ervaringsdeskundigheid wordt in mijn ogen te vaak gezien als een laagdrempelige stap naar betaald werk, simpelweg omdat je een deel van de gevraagde bagage al in je rugzak hebt zitten.
Jules Tielens maakt een fantastische podcast over psychiatrie en ik ging aan op zijn woorden: ‘een dagbestedingsindicatie kent vaak een hoog jostigehalte.’ Hij had advocaten en register accountants Mandela’s zien kleuren. Ik denk dat we op dit moment honderd goede ervaringsdeskundigen in ons land hebben (kennis van de koude grond!) terwijl duizenden mensen dit werk doen.
Ervaringsdeskundigheid is echt werk
Ik hoorde verhalen van mijn docenten waarbij haar collega’s niet op kwamen dagen ‘omdat het weer zo’n dag was’. Daar kun je natuurlijk geen organisatie op bouwen. Laat staan je committeren aan cliënten met complexe vraagstukken.
Ik denk dat, als wie die discussie van het nut en de essentie van ervaringsdeskundigheid achter ons willen laten, álle ervaringsdeskundigen hard aan de slag moeten. En een oprechte verdieping bij zichzelf gaan vinden waar hun vak nu werkelijk over gaat. Niemand zit naar mijn idee te wachten op een man of vrouw die de woede van de cliënt aanmoedigt over een falend systeem.
Wat mij het meest stoort – schiet vooral niet in de lach – bij een grote groep ervaringsdeskundigen van vandaag de dag: hun kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid, in ieder geval van wat ik in omgeving heb gezien, legitimeert om slecht met pittige kritiek om te gaan; het om kunnen gaan met een arbeidsritme, waarbij bij vlagen slecht aan voldaan wordt. ‘Ik ben tenslotte kwetsbaar.’ Mijn nekharen gaan er van overeind staan.
Flink aan de bak!
Hij zei dat hij na zijn eerste en enige depressie ongekend hard aan het werk is gegaan. Dat geeft hij zijn cliënten ook mee. Een depressie is niet A) antidepressiva en B) wachten tot het beter gaat. Zijn letterlijke woorden waren: je zult flink aan de bak moeten. Dat geldt voor iedereen met een psychose, stoornis of wat dan ook. Mits je geestelijke toestand dit uiteraard toe laat want iemand in een blijvende psychose hoef je daar niet op aan te spreken.
Het lijkt mij hoog tijd dat ervaringsdeskundigheid als een complex, maar mooi vak benaderd gaat worden. En om dat te bewerkstelligen zullen de huidige – en aankomende – ervaringsdeskundigen in hun organisaties daar de eerste stap in moeten gaan zetten.
Ps: Het doel van dit betoog is om een inhoudelijke discussie te laten ontstaan, met name onder cliënten en ervaringsdeskundigen. Het doel is niet om te melden dat tachtig procent van de ervaringsdeskundigen slecht zijn of hun vak niet begrijpen.
Meer lezen over Innovatie binnen ervaringsdeskundigheid?
- Heleen Wadman over ervaringsdeskundigheid en InBegrepen
- Van patiënt naar ervaringswerker
- Zijn er psychiaters of psychologen in de ggz met ervaringsdeskundigheid?
- Ervaringsdeskundigheid – Kenniscentrum Phrenos
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de hoofdstukken van PsychoseNet al?
De professionals van PsychoseNet schreven deze hoofdstukken met betrouwbare, hoopgevende informatie.
11 reacties op “Innovatie en ervaringsdeskundigheid – tijd voor verandering”
Hoi Daan,
De herstelbeweging is ontstaan vanuit de woede, ontevredenheid, pijn, verdriet die mensen binnen de GGZ hebben ervaren. Sommige noemen het GGZ overlevers. De boodschap was en is: herstel is mogelijk. Behandel mij als een mens niet als een stoornis. Biedt mij hoop, perspectief en ontwikkeling. Ik werk vanaf 2007 in de zorg als ervaringsdeskundige en zie ons vak ontwikkelen. Natuurlijk is het belangrijk om werknemersvaardigheden op te bouwen en zo een betrouwbare collega te zijn. Maar de ervaringen die mensen hebben opgedaan mag hun voedingsbron blijven. Zo kunnen zij het clientperspectief blijven vertegenwoordigen. Binnen het kwaliteitssysteem van de vereniging van ervaringsdeskundigen staan vele richtlijnen om het vak met elkaar vorm te geven en te blijven leren van elkaar. Ik heb in die tijd met vele mensen gewerkt en het is in de organisatie waar ik werkte ook onderzocht ervaringsdeskundigen zijn niet meer ziek of te laat dan andere werknemers.
Eens Nicole. De basis is de basis. Maar de manier van uitdragen en presenteren moet mijn inziens minimaal gepresenteerd worden als een (redelijke) professional. Als je ziet hoe snel je, bijvoorbeeld bij een cursus aan de Vrijwilligers Academie in Amsterdam, het veld in gestuurd wordt kan ik daar sterke twijfels bij hebben.
Groeten, Daan
Goedenavond Daan,
je verwoord zeer goed, wat mij ook al is opgevallen. Ik ben het helemaal met je eens.
Wist je dat er in Zwolle , regio IJssel-Vecht een club SALT bestaat?
Misschien is het wat voor je, om een bijeenkomst van club SALT bij te wonen. Ik garandeer je dat je er geïnspireerd van raakt. Dat ben ik ook, na mijn 1e bijeenkomst bij gewoond te hebben afgelopen woensdag.
Ik ga in september aan het Saxion in Deventer beginnen met de AD Ervaringsdeskundigheid in Zorg en Welzijn. Die doe ik om een zeer bijzondere reden, namelijke deze: ik ben 1 van de vele toeslagaffaire-ouders met uithuisontvoerde kinderen. Ik wil ervaringsdeskundig ouder worden, professioneel opgeleid bij het Saxion, dit is de enige manier waarop ik mijn kinderen nog een stem kan bieden!
Het hoeft niet persee de GGZ te zijn, bij Saxion is nu ook KWF betrokken, en nu ik. Waarschijnlijk word ik de eerste AD Ervaringsdeskundige Ouder van ( door de toeslagenaffaire) uithuisontvoerde kinderen. Ik ben zeer blij met deze HBO – opleiding. Het zal mij professionaliseren , zodat ik binnenkort mijn kinderen op deze wijze hun stem terug ga geven.
De GGZ is echt niet het enige ” veld” waar ervaringsdeskundigheid ingezet wordt.
Wat dacht je van de belastingdienst, overheden, jeugdzorg , jeugdbescherming, raad van de kinderbescherming, rechtbanken veilig thuis, pleegzorg en politie.
Ik ga dit niet aan uit kwetsbaarheid, integendeel ik ben inmiddels onaanraakbaar, ik ga dit aan als een oprechte moeder, met vuur, kracht en spirit, omdat deze bovengenoemde organisaties, overheden en politie mijn kinderen hebben gestolen en in pleeggezinnen hebben gezet om heropgevoed te worden.
Ik ken al 9 jaar de onmetelijke pijn, de onmenselijke behandeling en de uitputtende vernederingen die de staat der nederlanden gewone burgers ” aan doet” door hun kinderen te ontvoeren, dit heten de staatsontvoeringen van kinderen, om zo deze kinderen tot staatskinderen te maken.
En dat tolereer ik niet: vandaar de AD Ervaringsdeskundigheid
groetjes van Katja uit Deventer
Onwijs veel succes gewenst Katja, vanuit mijn hart! Go get ‘em! En dank voor je inzicht over het brede veld van ervaringsdeskundigheid. Dat biedt stof tot nadenken. Ook fijn om hier nog even te benadrukken: mijn kijk richt zich hoofdzakelijk op de GGZ. En inderdaad, in veel andere sectoren vind je ook waardevolle en en inspirerende voorbeelden terug.
Alle goeds, Daan
Dag Daan,
Wat mooi om jouw artikel te lezen. Het klinkt alsof je echt hart voor de zaak van ervaringsdeskundigheid hebt, misschien wel juist omdat je zo’n kritische noot durft te kraken. Ik vind het verfrissend dat iemand ook de hand in eigen boezem steekt over de ‘beroepsgroep’ zelf. We mogen best op onszelf reflecteren.
Wat ik lees in jouw artikel en reacties ben je vooral je eigen weg aan het vinden. Tof!
Het is me nog niet helemaal duidelijk waar de innovatie in dit verhaal de hoek om komt kijken? Dat associeer ik over het algemeen met digitale oplossingen.
Hoe zie jij dit?
Hartelijke groet
Hi Jan,
Dat benadruk je goed. Mijn eigen pad op het gebied van ervaringsdeskundigheid innoveert voortdurend als ik invloeden proef op bijvoorbeeld een herstelavond. En dan dus je punt: innovatie. De titel is volgens mij aangepast door de blogredactie van Psychosenet. Het doel van mijn blog is om een vraagteken te plaatsen bij de zienswijze van een selecte groep ervaringsdeskundigen (soms in opleiding). Maar niet om die groep – laat stáán de hele beroepsgroep – te wijzen op mijn ideeën over innovatie. Dat zou ik niet snel kunnen in duizend tekens naast het feit dat ik de situatie, in bovenstaand artikel, ook uiteen wou zetten. Voor echte innovatie heb je ook een zeer gedegen kennis nodig van het huidige systeem en daar ben ik niet bepaald de beste in. Het verschilt ook zeer per regio en provincie. In dit geval heb ik er voor gekozen om de focus te houden op een soms aanwezige ongetemde woede bij medewerkers. Ik snap je vraag daarentegen wel maar gezien het platform waarop ik vaak publiceer hebben meerdere mensen er ook een aandeel in.
Dank je!
Goeds, Daan
Dankjewel voor je reactie!
Hallo Daan,
Bedoel je dus dat het vak van ervaringsdeskundige meer gespecialiseerd moet worden?
Misschien dat de mensen/ervaringsdeskundigen die zo over de GGZ klagen denken dat ze afhankelijk van de GGZ zijn. Ik heb het idee dat je vanuit die positie makkelijker als Calimero gaat denken en dus klagen.
Die afhankelijkheid komt van twee kanten en het zou mooi zijn als ervaringsdeskundigen in hun opleiding juist leren dat je het vooral zelf moet doen wat de meesten goed gelukt is en dat is zo belangrijk om uit te dragen. Empowerment ipv slagtofferschap.
Zeer eens, Alonie… Ik ga vooral aan op het laatste stuk uit je comment. Je moet het vooral zelf doen. Met de kanttekening dat iemand (een hulpverlener of naaste) je soms even op het goede pad zit. Maar dat bewandel je dan wel zelf.
Ik denk dat de nu bekende stof over ervaringsdeskundigheid wel volstaat (voor zover ik dat meegekregen heb), om je vraag te beantwoorden. Ik herken echter in de benaderingen een groot aanvalsgehalte en daarentegen relatief weinig vernieuwende mensen en inzichten die inhoudelijk ook kunnen beargumenteren wát zij dan ervaren hebben en waarom het dan anders mòet. En stropdassen willen (en moeten) dat wel horen, volgens mij.
Groet! Daan
Vanuit ggz werd geprobeerd mij richting ervaringsdeskundigheidtraject te bewegen. Ik heb HBO opleidingen en n arbeidsverleden als hulpverlener in het sociaal domein en maatschappelijke opvang. Dus dat lag ook nogal voor de hand.
Ik zag er helemaal niets in. Het is vooral goedkoop qua salaris en het is een groep die binnen n GGZ organisatie niets in te brengen heeft.
Mijn laatste ervaringsdeskundige, noemde ik de niet mijn ervaringsdeskundige. Iemand met n burn-out en een slecht huwelijk die met een acht gesprekken met een coach er weer boven op was en daar maar aan refereerde, wo achtergrond. En die op de stoel van de hulpverlener ging zitten qua en maar doorvragen – technieken. Tenenkrommend en irritant.
Terwijl, mn vorige ervaringsdeskundige was vooral n gelijkwaardig persoon, waarmee ik een prima contact had. Ingestroomd met een howie de harp.
Ook het herstel en kwetsbaarheidsgezemel hing me vreselijk de keel uit. Laat staan dat ik daar cursussen/ groepen in zou willen geven. Ik kan me niet voorstellen hoe dat bekrachtigend moet werken.
Ik heb geen hoge pet op van de GGZ, en ik zou er inderdaad ook niet willen werken.
Ik heb de ggz en de arbeidsmarkt overigens achter me gelaten, het enige antwoord op mijn problematiek is niet flink aan de bak maar in overeenstemming met mezelf leren leven, al strookt dat zelf niet met de maatschappij .
Veel succes met je loopbaan!
Hi Mabel,
Leuk dat je je inzichten ook deelt! Dat de kwaliteit zo enorm kan variëren, wat jij ook schrijft, valt mij ook op. Overigens denk ik zelf dat het heel mooi kan zijn om iets met ervaringsdeskundigheid te doen. Ik heb nu drie politieke partijen gemaild om onderdeel te worden van hun denktank omtrent GGZ. Helemaal met je eens: ik denk dat zoiets inspirerender werkt dan een groep leiden omtrent kwetsbaarheid. In mijn ervaring zijn dat dingen die je echt zelf moet oplossen maar dat zal denk ik niet iedereen met me eens zijn.
Groeten!
Daan