Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Het duizelt me dat je vanaf je 16de zelf mag beslissen of je medisch psychiatrisch behandeld wil worden, dat je wilsbekwaam zou zijn zelfs met de diagnose ‘schizofrenie’. En dat ze pas gaan ingrijpen bij gevaar voor de persoon zelf of een ander. Zelfs tijdens een psychose komen ze niet, totdat het fysiek wordt zoals bij mijn zoon met als gevolg een arrestatie.
De ggz mag geen informatie geven. Ik zie het voor mijn ogen misgaan.
Wat kan ik nog doen als ouder?
Hey Moeder,
Dank voor je vraag…
Je frustraties en zorgen over de situatie van je zoon zijn volkomen begrijpelijk en het is duidelijk dat je heel veel geeft om zijn welzijn. De worsteling tussen het willen bieden van steun en bescherming aan je zoon en het respecteren van zijn autonomie en privacy, die de wetgeving voorschrijft, moet ontzettend moeilijk zijn.
Ten eerste is het belangrijk om te erkennen dat het onderwerp dat je aankaart een uitdagende en complexe kwestie is binnen de gezondheidszorg en juridische systemen. In veel landen, waaronder Nederland, wordt inderdaad vanaf een bepaalde leeftijd (zoals 16 jaar) van een individu verwacht dat hij/zij in staat is om zelfstandige beslissingen te nemen over medische en psychiatrische behandelingen. De achterliggende gedachte hierbij is het respect voor de autonomie van het individu.
Bij situaties waarin psychiatrische problemen zoals de diagnose ‘schizofrenie’ een rol spelen, kan de kwestie van wilsbekwaamheid complex worden. Hoewel iemand formeel wilsbekwaam mag zijn vanwege zijn leeftijd, kan de psychische gesteldheid deze bekwaamheid om geïnformeerde beslissingen te nemen, beïnvloeden.
In de ideale situatie doen behandelaars inderdaad hun uiterste best om, binnen de wettelijke kaders, zoveel mogelijk samen te werken met de familie van de patiënt. De verbinding met de familie kan essentieel zijn om een breed perspectief van de situatie te krijgen en een effectief zorgplan op te stellen. Echter, hierbij speelt de privacywetgeving een grote rol. In veel gevallen kan informatie over de behandeling van de patiënt niet worden gedeeld zonder diens toestemming, zelfs niet met naaste familieleden, wat een behoorlijke uitdaging kan vormen in het bieden van omvattende zorg.
Ik denk persoonlijk dat er altijd contact kan en moet zijn met de familie – slechts heel zelden zal ik dat niet doen.
Hulpverleners moeten dus flexibel omgaan met de wet. Het is natuurlijk cruciaal dat zorgverleners zich aan de geldende wet- en regelgeving houden om de rechten van de patiënt te beschermen maar…..de familie heeft ook rechten. Dus binnen deze kaders moet er gestreefd worden naar maximale samenwerking en transparantie – en de wet moet daarin maximaal opgerekt worden. Gezond verstand gebruiken is daarbij een goed criterium. Want wetten zijn goed, maar niet als ze het gezonde verstand in de weg staan.
Daarnaast zijn er situaties waarin, bij een duidelijk en acuut gevaar voor de patiënt of anderen, zorgverleners wellicht meer bevoegdheden hebben om in te grijpen, ook tegen de wil van de patiënt in. Maar, zoals je aangeeft, is het dan al vaak te laat. Dus liever eerder, inderdaad.
In deze moeilijke situaties kan een zorgvolmacht of een behandelplan, dat samen met de patiënt (wanneer mogelijk) en het behandelteam wordt opgesteld, een instrument zijn om te zorgen dat er in crisissituaties snel en adequaat gehandeld kan worden, terwijl de wensen van de patiënt zoveel mogelijk worden gerespecteerd.
De zorg voor iemand met ernstige psychiatrische problematiek is gecompliceerd en kan gepaard gaan met vele emoties en uitdagingen. Het is aan te raden om waar mogelijk professionele ondersteuning voor jezelf te zoeken, bijvoorbeeld in de vorm van een psycholoog of een steungroep voor familieleden van mensen met psychische aandoeningen, om je eigen welzijn ook in het oog te houden.
Ik wens je heel veel kracht en steun toe in deze moeilijke tijd.
Greetz Jim
