Er zijn van die woorden die ineens overal opduiken: hoogsensitief, neurodivers, psychosegevoelig. Ze lijken soms net een soort moderne stempels – een vlag op een complex schip. Maar als je ze wat langer aankijkt, gaan ze steeds meer betekenis krijgen. Want wat als het geen losse labels zijn, maar verschillende talen om hetzelfde aan te raken? Zeg maar het verhaal van de menselijke gevoeligheid.
Hoogsensitiviteit
Laat ik beginnen met wat ik in de praktijk vaak zie en hoor: mensen die psychische ontregeling ervaren – hallucinaties, wanen, stemmingsschommelingen – zijn vaak mensen die veel voelen. Niet een beetje, maar diep. Lichamelijk, zintuiglijk, emotioneel. Mensen die ‘iets aanvoelen in de ruimte’, geraakt worden door sferen, stemmingen, blikken. Mensen die ‘geen filter hebben’, zeggen ze dan zelf soms. Ze noemen het overprikkeling, hypergevoeligheid, of – steeds vaker – hoogsensitiviteit.
Hoogsensitiviteit is geen stoornis. Het is een manier van zijn
En die bedrading noemen we tegenwoordig overkoepeld wel neurodiversiteit. Een prachtig woord, vind ik. Omdat het uitgaat van verschil, niet van tekort. Het erkent dat mensen met ADHD, autistische trekken, hoogbegaafdheid of een bipolaire kwetsbaarheid niet per se ziek zijn, meer dan gemiddeld gevoelig op sommige gebieden, en meer dan gemiddeld begaafd op andere. En ja – soms ontregel je daarin, omdat de wereld niet goed op jou is afgestemd. Maar dat zegt nog niets over jouw ‘stoornis’. Misschien zegt het juist iets over de stoornis van het systeem.
Psychosegevoeligheid als extreme gevoeligheid voor betekenis
Veel van deze mensen herkennen zich achteraf in het woord hoogsensitief. Ze zeggen: ik was altijd al gevoelig, maar ik dacht dat het verkeerd was. Ik probeerde het te onderdrukken. Tot ik ontplofte. En dan komt de ggz met woorden als schizofrenie, affectieve stoornis, dissociatieve verschijnselen. Allemaal woorden die het innerlijk landschap platdrukken tot diagnose.
Maar wat als we het zouden omdraaien? Wat als we zouden zeggen: jij hebt een gevoelig zenuwstelsel, je bent diep afgestemd op de wereld, en dat is een kwaliteit – maar je moet leren hoe je daarmee omgaat, in een wereld die niet voor jouw gevoeligheid gebouwd is.
Van stoornis naar stem: betekenis geven aan je gevoeligheid
Velen denken dat dit de grote opdracht is voor de ggz van de toekomst: afstappen van het ‘repareren van stoornissen’ en overstappen op het begeleiden van gevoeligheid. Niet wegduwen, maar leren dragen. Niet medicaliseren, maar afstemmen. Niet controleren, maar co-reguleren.
En ja, soms zijn medicijnen daarbij helpend – tijdelijk of structureel – maar altijd in dienst van de persoon, niet als standaardantwoord op afwijkend gedrag. Want gedrag dat afwijkt, wijkt vaak niet zomaar af. Het wijst ergens naartoe. Naar een innerlijke nood, een overweldigend weten, een niet-gehoord lichaam.
Op PsychoseNet proberen we al jaren deze taal te ontwikkelen
Een taal waarin gevoeligheid geen zwakte is, maar een richtingaanwijzer. Een ingang tot betekenis. Een kompas dat zegt: hier klopt iets niet – in mij, of in de wereld om mij heen – en daar wil ik niet doof voor zijn.
Als je jezelf herkent in hoogsensitiviteit, in neurodiversiteit, in psychosegevoeligheid: weet dat je niet alleen bent. Je bent geen fout systeem. Je bent een gevoelig systeem in een ongevoelige tijd. En dat vraagt zorg, ruimte, afstemming – niet om jou te veranderen, maar om jou te ondersteunen in wie je bent.
Meer lezen over hoogsensitief zijn?
- Nu vertrouw ik psychiaters als ik psychotisch ben – May-May en Jim
- Wat is Hoogsensitiviteit? – info van PsychoseNet
- Gehoord worden of gelabeld? – over sensitiviteit
- Stichting weerklank – over stemmen horen en
- aanverwante ervaringen
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
Geef een reactie