Waar ligt de grens tussen psychose en mystieke ervaring?

Antwoord

Beste N.,

Dank je wel voor je vraag!

Mensen geven betekenis, en soms schiet dat betekenisgeven door het dak, de ene keer als ontwrichtende psychose, de andere keer als dragende mystieke ervaring. De grens is minder hard dan we onszelf graag wijsmaken, maar er zijn wel betrouwbare vuurtorens.

Als je er fenomenologisch naar kijkt zie je dat mystiek vaak gepaard gaat met verwondering, rust, verbondenheid, meer liefde en minder ik-kramp. De wereld voelt dan juist helderder, eenvoudiger. Psychose daarentegen is vaak onstuimig, dwingend, angstgeladen, met verlies van regie, versnipperde aandacht en slaap die in de prak ligt. In mystiek is er vaak integratie na afloop, je handelt er wijzer van. In psychose is er juist desintegratie, je functioneren gaat eraan, relaties lopen een deuk op. Niet omdat iemand gek is, maar omdat de betekenisfabriek in het brein in overdrive gaat en alles relevant lijkt. Ik zeg wel eens: psychose is uit de hand gelopen betekenisgeving; mystiek is uit de hand geléíde betekenisgeving. En ja, er zijn grijze gebieden waar het beide is, en dat mag ook bestaan zonder dat we het meteen in een doosje duwen.

Relationeel en cultureel helpt het om te vragen: wat is de inbedding? Mystieke talen en rituelen, een gemeenschap, een leraar of geestelijk begeleider, een lichaam dat gegrond is en slapen kan, maken dat een piekervaring kan landen. Isolatie, nachten doorhalen, stress, trauma-triggers en geen bedding maken dat dezelfde intensiteit kantelt richting ontregeling. Het is alsof je een krachtige motor hebt: met stuur en wegdek is het een roadtrip, zonder stuur en met grind wordt het glijden. Zelfde pk’s, andere afloop.

Biologisch kun je het zien als shifts in arousal, dopamine-noradrenaline-netwerken, default mode netwerk dat oplost, body-brain synchronisatie die soms opengaat en soms juist losschiet. Het brein kan daarin twee kanten op: coherentie en verbondenheid of incoherentie en dwangmatige betekenis. Het zijn geen twee soorten mensen, het zijn twee mogelijke dynamieken in dezelfde mens. Dat maakt het interessant en ook hoopvol.

Hope this helps en kijk ook even verder op PsychoseNet voor nog meer informatie.

Greetz Jim