This image “3D Value Search Space” was made by and is owned by the author of this blog. Use of this image is prohibited outside of this blog.
Elias merkt een afwijzende houding op tegenover mensen die zich in een spirituele crisis bevinden. Voor hem weerspiegelt dit de dominante denkwijze van “meten is weten”. Als voormalig cliënt werpt hij daar graag een nieuw licht op, met behulp van een metafoor uit de kunstmatige intelligentie. Met AI wil hij de psychiatrie en wetenschap een nieuw perspectief bieden, en de beperkingen van dit eenzijdige denken zichtbaar maken.
Want wie is er ooit slechter geworden van een beetje wederzijds begrip.
Ik merk momenteel een discussie op in de psychiatrie, die gaat over “we kunnen het niet meten of beheersen, dus we kunnen er niks mee”. En ook over de afkeurende houding t.o.v. het wereldbeeld van mensen in een spirituele crisis.
Als voormalig psychiatrie-cliënt die graag verder kijkt dan zijn neus lang is, probeer ik, door middel van een metafoor uit de AI, de overtuigde “meten-is-weten”-materialisten in de psychiatrie toleranter en zachter te maken voor andersdenkenden. Ik hoop dat men op die manier bereid wordt om te proberen de “meaning in the madness” te begrijpen. Niemand lijkt mij ooit slechter geworden van wederzijds begrip.
Hill Climbing algoritme in AI
In de AI heeft men al decennialang zoeksystemen en zoekalgoritmes. Die zijn bedoeld om optimale antwoorden te vinden voor vraag(stukk)en. Daarbij heb je ook zoek-ruimtes. Elk punt in zo’n ruimte stelt een mogelijk antwoord voor. En sommige antwoorden vinden we beter dan andere.
We kunnen ons een zoek-ruimte voorstellen, met daarin alle mogelijke wereldbeelden en collectieve kennis, waarbij we de ene wereldbeeld waardevoller vinden dan de andere. Versimpelen we dit, dan kun je je een heuvellandschap voorstellen: sommige heuvels hoger dan andere, sommige valleien dieper dan andere.
Stel je eens voor…
Stel je nu een robot voor die volledig blind is – en dus niet in de verte kan kijken – maar wel nabije hoogteverschillen kan waarnemen. En niet kan vliegen, wel lopen. Eigenlijk tast deze robot in het duister. Een horizontale beweging betekent: veranderen van wereldbeeld. Omhoog betekent: de robot hecht daar meer waarde aan het wereldbeeld. De robot zoekt de hoogste piek met het Hill Climbing Algoritme, oftewel: steeds de grootst mogelijke stap omhoog, nooit omlaag.
Wij zijn met onze moderne beschaving die robot. Bijna elke wetenschapper kan toegeven dat de wetenschap een stijgende lijn was met steeds meer en betere kennis. Bij bijna elke burger en zakenman zit het erin: het vooruitgangsdenken, de drang tot eindeloze groei. En eerlijk? Zakenmensen zijn er genoeg bij de GGZ.
Meer, meer, meer…
We willen alleen hoger, meer, en geen stap omlaag doen. Ook met onze kennis zijn we niet bereid ons minderwaardige wereldbeelden hypothetisch voor te stellen. Het risico hierbij? Dat wij als ‘zoek-robot’ vast komen te zitten op een lokale top – voor zo’n blinde robot misschien de optimale top, maar misschien zijn er wel talloze heuvels nog hoger. Heuvels die alleen bereikt kunnen worden door af te dalen in valleien.
Hoger willen we wel, maar zijn we bereid om (tijdelijk) een minder wereldbeeld te hebben, opdat we hogere kennis bereiken? Welke kennis lopen wij mis, omdat wij onze denkbeelden beperken? Welke betere wereldbeelden ontzeggen we ons, omdat we geen ‘minderwaardige’ denkbeelden willen overwegen?
Spiritualiteit en mechanica in de wetenschap
En, wat betreft andere denkbeelden uit onze geschiedenis… Tot aan de 16e en 17e eeuw was het normaler om enerzijds levende bezieling (De ziel, geest, het mens-zijn) en anderzijds mechanisch materialisme (Tastbaar, meetbaar) als één geheel te onderzoeken. De split tussen levende bezieling enerzijds, en anderzijds mechanisch materialisme, kan ik niet exact duiden, maar René Descartes had veel invloed voor deze split. Bekend van:
- “ik denk dus ik ben”,
- “alles is mechanistisch kenbaar”,
- “meten = weten”,
- “geest staat los van materie”,
- en wiskunde-innovaties.
Zijn ideeën waren toen nieuw, maar zijn nu zo vanzelfsprekend, dat het absurd overkomt om iets anders te opperen.
Filosofische kennis is ook wetenschap
Wisten jullie dat Isaac Newton, de grondlegger van de moderne natuurkunde, meer had geschreven over alchemie, goddelijke symboliek en Bijbelse voorspellingen, dan over fysica? En Pythagoras was destijds bekend om zijn spiritueel inzicht in getallen. Welke psychiater wilt zulke figuren psychofarmaca geven?
Sommige lezers hebben vast gehoord van Rupert Sheldrake en zijn TEDx-Talk. Hij heeft controversiële theorieën die heel moeilijk te verenigen zijn met de wetenschappelijke standaard – kennis van nu. Bijvoorbeeld dat elke diersoort een eigen collectief geheugen heeft – dus als ratten in Londen een trucje leren, dan leren ratten in Japan dat trucje sneller. Dat klinkt telepathisch en magisch – verdient ook hij een verblijf in een psychiatrische instelling?
Hoe hoog zitten wij met on materialistisch-mechanisch wereldbeeld?
De huidige psychiatrie is een kind van Descartes. Bij het managen, ook van de psychiatrische gemeenschap, zijn meetbare eenheden, cijfers, kwantiteiten belangrijk. Gemeenschappen worden gezien als mechanische machines met input en output. Dit met een illusie van beheersbaarheid en grenzeloze groei, maar men blijft blind voor moeilijk-meetbare maar centrale fenomenen zoals psychisch lijden en sociale cohesie. Het rare is: juist de psychiatrische gemeenschap is levend en bezield – de mechanische benadering ontkent de bezieling.
We negeren de levende bezieling
We kunnen ook concluderen: we hebben de natuur om ons heen en de menselijke natuur getemd, door de levende bezieling in en om ons heen te negeren – door dat wat we waarnemen, te behandelen als machines; ook mensen. We hebben veel welvaart erdoor bereikt. Maar bestaat levende bezieling daarom niet?
Dat de GGZ en de psychiatrie vast zitten op een lokale top, blijkt uit dat nog niet iedereen in die gemeenschap beseft: hun bestaansrecht is psychisch lijden. Maar dat wordt ondergeschoven omdat het een vaag en moeilijk meetbaar iets is. Maar symptomen krijgen veel aandacht. Dat lijkt op Descartes zijn houding richting dieren die hij onderzocht: hij erkende hun subjectieve ervaring niet, en hun lijden zeker niet.
Ook GGZ-professionals hebben levende bezieling
Nu is het van belang om het psychisch lijden te erkennen, van sommige lezers van deze blog. Lezers die gehecht zijn aan hun mechanisch-materialistische wereldbeeld, en innerlijke onrust en weerstand voelen wanneer ze geconfronteerd worden met de mogelijkheid dat hun wereldbeeld niet de waarheid is. En van weerstand komt lijden.
Ik hoop dat ook op de werkvloer in de GGZ ruimte wordt gemaakt voor het psychisch lijden van professionals wanneer hun wereldbeeld afbrokkelt. Ook GGZ-professionals zijn levende, bezielde wezens, en geen robots. En ik ga nu uitleggen dat hetzelfde geldt voor hun cliënten – ook levende bezielde wezens die psychisch kunnen lijden, wanneer hun wereldbeeld niet erkend wordt.
Welke mogelijke wereldbeelden zijn er nog meer?
Wat nu, als we een paar stappen terug doen in de geschiedenis van de wetenschap, en vanuit het perspectief van Isaac Newton en Pythagoras naar de wereld kijken – op welke ideeën zouden we dan komen? Ideeën die absurd en zweverig lijken, zoals hermetica, goddelijke symboliek, en Bijbelse voorspellingen doen? Met die stap zouden we sowieso meer oog hebben voor de levende bezieling in de wereld. Of we maken een stap in het onbekende met de rare ideeën van Rupert Sheldrake, waardoor we vernieuwende ontdekkingspaden openen richting inherente verbondenheid tussen mensen en met de natuur. Of beide? Nog meer rare ideeën?
Raar betekent niet onwaar
Er zijn veel rare ideeën, maar raar betekent niet automatisch onwaar. Onze geschiedenis zit vol met mensen die in hun tijd voor gek werden verklaard, met de dood bedreigd of zelfs vermoord, en na hun leven gelijk kregen.
Hoeveel potentiële Socratessen, Galileo’s, Van Goghs en – niet te vergeten – moderne profeten zitten nu opgesloten in een inrichting, omdat ze niet beheersbaar zijn zoals we gewend zijn: met het temmen van de menselijke natuur door middel van mechanisch denken? Even omlaag stappen in ons wereldbeeld, brengt meer tolerantie en begrip voor andersdenkenden. En wie werd er ooit slechter van wederzijds begrip?
Het psychiatrisch werkvloer-personeel en trauma-overlevenden weten het al: na een diep dal kan een hogere kwaliteit van leven volgen, vergeleken met voorafgaand aan het dal. Nu hoeft het niet altijd zo dramatisch, maar met onze Hill Climbing mentaliteit hebben we het risico vast te blijven zitten waar we nu zitten.
Elias (hij/hem) beleeft het leven op een afwijkende manier. Ooit sprak hij zich op een onhandige manier uit met opvattingen die ver gingen, en een psychose-diagnose volgde daarop.
Meer lezen over Andere perspectieven op de GGZ?
- Een kijkje in een ander perspectief
- Spirituele crisis en het medisch perspectief
- Capaciteitsprobleem in de GGZ – een ander perspectief
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ontvang jij de PsychoseNet nieuwsbrief al?
Meld je aan en ontvang iedere week de nieuwe blogs en interessante items in je inbox.
Geef een reactie