Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Ik heb gelezen dat dopamine een rol speelt bij het ontstaan van een psychose; dat een actief dopaminesysteem een rol speelt bij het ontstaan van een psychose.
In mijn familie komt zowel ADHD voor als manische psychosen.
Hoe zit het met het dopaminesysteem en ADHD?
Beste Anoniem,
De werkelijkheid is dat we nog maar heel weinig weten over de relatie tussen neurotransmitters en dingen als ADHD en bipolaire stoornis (met psychose). Dus ik zal er wat over vertellen maar houd er rekening mee dat dit een supersimplificatie is van de ongekende werkelijkheid!
Dopamine is een neurotransmitter die een belangrijke rol speelt in hoe we denken en ons gedragen. Het wordt geassocieerd met genot, beloning, motivatie en motorfunctie, en het is betrokken bij verschillende hersenprocessen.
Bij ADHD wordt gedacht dat er sprake is van een dopaminetekort. Verschillende studies suggereren dat dit tekort vooral aanwezig is in de frontale cortex van de hersenen, een gebied dat betrokken is bij het regelen van onze aandacht en ons vermogen om ons gedrag te plannen en te beheersen. Dit kan leiden tot de symptomen die we zien bij ADHD, zoals een verminderd vermogen om de aandacht vast te houden, impulsiviteit en hyperactiviteit. Stimulerende medicijnen zoals methylfenidaat (Ritalin) werken door de hoeveelheid dopamine in de hersenen te verhogen, wat kan helpen om deze symptomen te verminderen.
Bij manie en psychose, die kunnen voorkomen bij bipolaire stoornis en psychosegevoeligheid, wordt gedacht dat er een overactiviteit van het dopaminesysteem is. Antipsychotische medicatie werkt door het blokkeren van dopaminereceptoren in de hersenen, waardoor de hoeveelheid dopamine die kan binden aan deze receptoren wordt verminderd. Dit kan helpen om de symptomen van manie en psychose te verminderen.
Maar denk er dus aan: het is belangrijk om te benadrukken dat dit supersimplistische modellen zijn, en dat de werkelijkheid veel en veel gecompliceerder is. Er zijn vele andere neurotransmitters en hersenregio’s betrokken bij deze aandoeningen, en genetische en omgevingsfactoren spelen ook een belangrijke rol. En het fijne weten we er gewoon nog niet van.
Trouwens ADHD en bipolaires stoornis (met psychose) zijn overlappende begrippen. Er is een aanzienlijke overlap in de symptomen van deze twee aandoeningen, en ze komen vaker samen voor. Beide aandoeningen kunnen symptomen veroorzaken zoals impulsiviteit, hyperactiviteit en problemen met aandacht. Er zijn echter ook verschillen. Bijvoorbeeld de stemmingsfluctuaties die kenmerkend zijn voor bipolaire stoornis (waaronder episodes van manie en depressie) zijn niet een kenmerk van ADHD.
Onderzoek suggereert ook dat er genetische links zijn tussen de twee aandoeningen. Verschillende studies hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van bipolaire stoornis gevonden bij mensen met ADHD, en vice versa. Dit suggereert dat er mogelijk gemeenschappelijke genetische factoren zijn die bijdragen aan beide aandoeningen.
Dus tot zover anoniem, succes!
Greetz Jim
