Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim van Os,
Onlangs heb ik te horen gekregen dat ik waarschijnlijk een te hoog dopamineniveau heb, en daarom (gedwongen) medicatie zou moeten nemen. Op mijn vraag of mijn dopamineniveau dan gemeten zou kunnen worden werd afwijzend gereageerd.
In een artikel op Medscape wordt beschreven hoe je dopamine kunt meten in het bloed en de urine.
Je voelt mijn vraag al aankomen: waarom kan deze methode niet worden gebruikt in de psychiatrie?
Vriendelijke groet,
R.
Hey R., dank voor je vraag!
Ja, dat is een goeie hoor, en ik snap helemaal dat je denkt: als ze zeggen dat mijn dopamine te hoog is, waarom meten ze dat dan niet gewoon? Het klinkt zo logisch… maar helaas, het is een stuk ingewikkelder dan het lijkt.
Die metingen in bloed of urine, zoals in dat Medscape-artikel, die zeggen eigenlijk niks over wat er in je hersenen gebeurt. Dopamine in je lichaam en dopamine in je brein zijn twee totaal verschillende werelden. Je bloed en urine vangen vooral het spul op dat rondzwerft in je lichaam, maar in je hersenen zit dopamine grotendeels netjes opgesloten in de synapsen — en wat daar precies gebeurt, kun je niet aflezen aan een bloedwaarde. Bovendien schommelen die waarden continu door van alles: voeding, beweging, stress… zelfs of je net koffie hebt gedronken.
Dus ja, je kunt dopamine meten in bloed en urine, maar dat zegt niks over je “dopaminebalans” in het brein, laat staan over de specifieke circuits die met psychosegevoeligheid of stemmingsschommelingen te maken hebben. Wat psychiaters bedoelen als ze over “te veel dopamine” praten, is eigenlijk een metafoor. Het is een model, een theorie: in sommige hersengebieden lijkt de gevoeligheid van dopamine-receptoren verhoogd te zijn, waardoor betekenisgeving sneller uit de hand kan lopen. Maar dat is nooit direct gemeten, dat is afgeleid uit indirect bewijs (bijvoorbeeld hoe antipsychotica werken).
En eerlijk gezegd is dat hele dopaminemodel ook een beetje achterhaald en te simplistisch. We weten inmiddels dat psychosegevoeligheid veel breder is: het gaat niet alleen om dopamine, maar om een kwetsbaar brein dat betekenis anders verwerkt, vaak in reactie op trauma, stress, context. Dus als iemand zegt: “Jouw dopamine is te hoog”, dan is dat eigenlijk kort door de bocht. Er is geen laboratoriumtest die dat zwart-op-wit kan aantonen, en het is ook niet zo zwart-wit in de werkelijkheid.
Ik snap je kritische houding helemaal. Het systeem is soms te stellig met dit soort uitspraken, terwijl we eigenlijk zouden moeten zeggen: we gebruiken dit soort modellen om te begrijpen en soms te behandelen, maar het blijft een model, geen harde biochemische meting.
Hope this helps,
Greetz Jim
