Foto: Yggdrasil; Wereldboom
Deze blog is geschreven met een knipoog naar de beroemde roman van Robert M. Pirsig genaamd “Zen en de kunst van het motor onderhoud“. Waar het bezitten en kunnen rijden van een motorfiets gezien kan worden als het consumeren van een verboden vrucht uit het paradijs in het Bijbelse Genesis. Zolang er geen individuele verantwoordelijkheid genomen wordt tot het verwerven van de wortels der kennis van het motoronderhoud, moet men zich blijven afvragen of je deze motorfiets in morele zin wel waardig bent. Dit verhaal gaat over de rol van techniek in onze maatschappij, de gevolgen van (over)consumptie en de morele vragen die daarbij horen.
Als kind had ik al vroeg lol in het repareren van techniek. Eerst leerde ik mezelf dit door vallen en opstaan. En waren de ervaren oplossingen een beetje, zoals je een aapje een trucje leert. Later leerde ik techniek repareren op basis van de fundamenten der techniekkennis. Die kennis was nodig om tot creatieve reparatieprobleemoplossingen te komen. Elke reparatie gaf me een goed gevoel waarbij ik als het ware de gebruikswaarde van een apparaat kon voelen. Dit gevoel was denk ik synoniem aan het gevoel van de eigenaar van het technische apparaat. De eigenaar voelde zich op zijn beurt weer zichtbaar gecompenseerd voor zijn eerder ervaren waardeverlies. Door deze lol vond ik het vaak moeilijk om geld te vragen voor mijn werk. De durf waarmee ik reparaties probeerde, genereerde een groter vertrouwen en daarmee geloof in eigen kunnen. Ik voelde me een echte Willie Wortel. De geniale uitvinder uit het grafische weekblad “De Donald Duck”.
Techniek en consumptie
Ik ben elektrotechniek gaan studeren met als doel om met die opgedane kennis een soort professionele uitvinder te kunnen worden. Ik wilde handige nieuwe uitvindingen doen. Echter, op latere leeftijd kwam ik erachter dat dit een naïef drijfveer bleek voor een carrière. Op hoog niveau bij bekende bedrijven als Philips werd al lang steeds meer onderzoek gedaan. Dit onderzoek ging over de tijd waarin producten kapot konden gaan. Zonder dat Philips merkwaardeverlies zou ondervinden. Een bekend voorbeeld hiervan is het gloeilampcomplot. Gloeilampen hoeven helemaal niet kapot te gaan. Sommige gloeilampen uit de tijd dat ze werden uitgevonden branden nu nog. De maximale brandtijd is namelijk ook uitgevonden omdat Philips kan blijven bestaan door het opnieuw verkopen van gloeilampen aan consumenten. Dit verspillende en vervuilende principe, waar je “die hard” milieuactivisten nooit over hoort spreken. Dit geldt nu voor bijna elk product en heet binnen onze markteconomie “geplande overbodigheid”.
Bedrijven mogen formeel geen kartel vormen op basis van prijsafspraken, maar omzeilen dit via afgesproken geplande overbodigheid. Alles voor een zo hoog mogelijke winstgenererende productie en een zo laag mogelijke levensduur op een manier die nu onrepareerbaar is gemaakt. De reparatiewinkels van vroeger zijn zo goed als overal uit het straatbeeld van nu verdwenen. Op hier en daar een poging na van een overmoedige smartphonereparateur die dit probeert. Voor zover dit nog mogelijk is en toegestaan wordt.
Boom der Kennis van Goed en Kwaad
Sinds kort zie ik als Willie Wortel steeds vaker het beeld van “de Boom der Kennis van Goed en Kwaad” uit het Bijbelverhaal “Genesis” in mijn denkbeelden opdoemen. Meestal in de vorm van een boom die in maatschappelijke zin op omvallen staat. Dit omdat hij te veel vruchten moet produceren en dragen met een chronisch tekort aan wortels. Willie Wortel worden is voor de meeste mensen te veel moeite. De eerste verboden vrucht werd geplukt door Eva. Dit deed ze onder invloed van een slang. Dit wordt door veel mensen gelezen als de eerste seksuele lustconsumptie. Maar bij de vrouw staat daar als het goed is veel pijn tegenover die ervaren wordt bij het ter aarde bestellen van de bij haar verwekte vrucht. Of die verwekking gebeurt door de slang of door de wortel van Adam doet er in een paradijselijke staat nog niet zoveel toe.
In deze blog staat technologie centraal en de soort “anticonceptietechnologie” is tegenwoordig een overmatig gebruikte vrucht aan de boom in de westerse cultuur. Voor alle andere technologievruchten worden lustopwekkende middelen ter verleiding door psychologen volop beschikbaar gemaakt. Door al deze lust naar technologiegemak, die onze hoge graad van welvaart mogelijk maakt, zijn mensen steeds minder bewust van hun eigen verantwoordelijkheid voor het overeind houden van deze paradijselijke boom.
De potentiële vruchten bij herstel
Achteraf weet ik niet of mijn verlangen naar een professionele carrière in het vergroten van de gemaksconsumptie van anderen nou zo’n wijze keuze was. Om me heen zie ik het aantal mensen met de kennis die hoort bij de wortels van “de boom”. Ook wel te begrijpen als de boom der waardenverdeling “as above so below”, met rasse schreden afnemen. Door mijn psychose (nu 33 jaar geleden) tuimelde ik van mijn top tussen de potentiële vruchten. In de kruin van “de boom” via een persoonlijke val met veel gevoel van waardeverlies. Tot ik met mijn neus tussen de wortels van die boom terecht was gekomen. Beter verbeeld in “de Yggdrasilboom” uit de Noorse mythologie.
Psychisch herstel is voor mij de eigen “Boom der Kennis van Goed en Kwaad” weer in balans brengen. Veel mensen lijken dit te willen gaan doen door ergens “off the grid” te gaan. Om in het leven meer eigen verantwoordelijkheid te kunnen leren ervaren. Ook zie ik een overheid die dit voor veel mensen onmogelijk probeert te maken. Of deze balans ooit ook maatschappelijk zal worden gerealiseerd, zal de tijd moeten leren.
Eddo Rats
16/08/2025
Meer lezen over Techniek en/of (over)consumptie?
- Technologie behulpzaam bij psychose – mijn ervaring
- Conceptuele competentie in de GGZ
- Center of human technology – Non-profit met meer informatie
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Wil je PsychoseNet steunen?
Wordt donateur en help ons om mooie projecten te realiseren.
