Alan opende in deze blog de blogwisseling tussen beiden. Hier lees je aflevering 3.
Waar wachten we op?
Beste Hans,
Na de plichtplegingen wordt het tijd om het te hebben over de zaak zelf: stigma. In de afgelopen jaren is in Nederland het probleem van stigma duidelijker in het vizier gekomen. Dit staat niet los van een groeiende internationale erkenning van het probleem, zoals bijvoorbeeld te lezen in het WHO document “Investing in Mental Health”:
“The formation of individual and collective mental capital – especially in the earlier stages of life – is being held back by a range of avoidable risks to mental health, while individuals with mental health problems are shunned, discriminated against and denied basic rights, including access to essential care. Accentuated by low levels of service availability, the current and projected burdens of mental disorders are of significant concern not only for public health but also for economic development and social welfare.”
Laat ik eerst benadrukken dat lezers die meer willen weten over stigma niet alleen bij SBN terecht kunnen
Ze kunnen naar vele andere sites zoals: Samen Sterk Zonder Stigma, Kenniscentrum Phrenos, Wat Doe Jij?, GGZ Nieuws, Psychology Today, of bij de Canadian Mental Health Association, See Me , om maar een kleine selectie te geven. Hier kun je terecht voor achtergrondinformatie, ervaringsverhalen, en voorbeelden van succesvolle initiatieven.
Laten we eens kijken naar het probleem zelf. Zoals je weet wordt ingeschat dat vier op de tien Nederlanders ooit in hun leven te maken krijgen met een psychische aandoening, per jaar ongeveer 200.000 mensen.
Ondanks dit hoge voorkomen laat de publieke bekendheid met en acceptatie van (personen met) psychische problemen te wensen over
Mensen met een psychische aandoening worden geweerd uit het privéleven en uit de buurt van kwetsbare naasten. Een kwart tot de helft meldt ervaringen met stigma te hebben. Stigma is mede debet aan de maatschappelijke achterstand waarmee velen van hen te kampen hebben ten opzichte van mensen zonder psychische aandoening: ze wonen vaker alleen (ruim de helft), hebben minder vaak een vaste partner (ruim tweederde niet), betaald werk (85% niet; in Nederland ca. 80% niet), een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt (ruim een derde niet) of structurele dagbesteding (een kwart tot de helft niet). Ze hebben een kleiner sociaal netwerk, ervaren minder sociale steun en een gemiddeld lagere kwaliteit van leven.
Terwijl ze net als ieder ander willen meedoen en actieve burgers willen zijn en de samenleving dat ook steeds meer van ze vraagt
De onvolkomen maatschappelijke acceptatie van mensen met psychische aandoeningen wordt nijpender nu we midden in transities zitten op het gebied van zorg, welzijn en participatie en de ambulantisering van de ggz voortschrijdt. Het risico bestaat dat mensen straks in de samenleving verblijven, zonder er echt deel van uit te maken. Daarom moet stigmatisering actief bestreden worden.
Ik vind dat we als samenleving daar een gezamenlijke verantwoordelijkheid in dragen, op morele gronden: mensen met psychische aandoeningen hebben daar doorgaans niet voor gekozen, en kunnen noch individueel noch als groep verantwoordelijk gehouden worden voor misvattingen en discriminerende attitudes van anderen. Ik neem aan dat je dat met me eens bent.
Zo ja, dan is de volgende vraag hoe we dat het beste kunnen aanpakken. Daarover weten we gelukkig steeds meer, nu de aanpak van stigma steeds serieuzer genomen wordt. We kunnen daarvoor terecht bij zowel individuele voorbeelden van succesvolle projecten, maar ook bij wetenschappelijk onderzoek dat daarmee regelmatig gepaard gaat.
Daaruit blijkt dat succesvol herstel in sociale rollen een zeer werkzame strategie is om stigma te verminderen
Re-integratie in werk bijvoorbeeld helpt mensen om zich beter te voelen over zichzelf en het blijkt dat mensen minder sociale afstand ervaren tot bijvoorbeeld mensen met ‘schizofrenie’ als die een baan hebben. Daarom werken inspanningen om (ex-)cliënten aan een betaalde baan of een andere maatschappelijk erkende activiteit te helpen zeer destigmatiserend.
Goede informatie over wat leidt tot vermindering van (zelf)stigma en over hoe je die bestrijdingsstrategieën persoonlijk effectief toepast zijn belangrijk voor individueel herstel, rehabilitatie en maatschappelijk functioneren. Daarnaast ligt er een collectief traject, gericht op het verminderen van het publieke stigma, het beïnvloeden van negatieve cognities, emoties en discriminerend gedrag bij individuen of groepen in de samenleving.
Willen destigmatiseringsprogramma’s voorbij verbetering in kennis en houding komen, en komen tot concreet minder ongelijke behandeling, meer inclusie en meer herstelondersteunende zorg, dan weten we nu (zie bijv. Paradigms Lost) dat juist op lokale schaal activiteiten nodig zijn; dat aangesloten moet worden bij wat mensen met psychische aandoeningen zelf aangeven nodig te hebben; met een grote, liefst voortrekkersrol voor ervaringsdeskundigen; en dat er gezorgd moet worden voor duurzame, lokale inbedding en dus continuïteit.
Bij alle activiteiten blijkt persoonlijk contact een essentieel onderdeel
We zitten nu in een hoopvolle fase, waarbij er internationaal veel nieuwe initiatieven zijn, die ook gepaard gaan met onderzoek, zodat we steeds beter weten wat werkt voor wie. Er zijn dus nog genoeg vragen, zoals bijvoorbeeld de vraag waarom de ene persoon meer weerstand toont tegen ervaringen van stigma dan de andere, of waarom een bepaalde aanpak werkt voor de ene groep en niet voor de andere. Maar in elk geval kan gesteld worden dat een gevarieerde aanpak, dat zowel op het collectief als op het individu focust, de meeste kans van slagen biedt.
De Social Run zamelt geld in om de-stigmatiseringsprojecten financieel te ondersteunen
De regels voor die ondersteuning zijn eenvoudig: het project wordt geïnitieerd of uitgevoerd door mensen met psychische klachten, en de uitwerking ervan moet stigmatisering tegen gaan. Ziehier een overzicht. Mooie, kleinschalige, user-led projecten. Zo bezien rest nog slecht één vraag: What’re you waiting for?
Zonnige groeten,
Alan
Alan Ralston is psychiater, filosoof, en lid van Schizofrenie Bestaat Niet (SBN). Hij fietst mee met de Social Run in het SBN-team.
Hans van Eeken is ervaringswerker, kwartiermaker en zelfhulp-facilitator. Naar aanleiding van het Social Run initiatief twitterde hij dat het überhaupt geen zin heeft om met iets dergelijks mee te lopen, want ‘het enige dat tegen stigma helpt is een individueel herstelproces’.
Lees ook:
• Zinvol Rennen: een blogwisseling (aflevering 1)
• Zinvol Rennen: een blogwisseling (aflevering 2)
Geef een reactie