“Er wordt vaak gesproken over herstel in de ggz, maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee?” zegt Jim van Os. “Gaat het alleen over minder last hebben van symptomen? Of gaat het ook – en misschien wel vooral – over meedoen. Over ergens bij horen. Over een plek hebben in de samenleving. Een plek waar je ertoe doet, waar je iets kunt bijdragen. En voor veel mensen betekent dat: werk of studie. IPS helpt.”
IPS – Individual Placement and Support
Toch weten we dat mensen met ernstige psychische aandoeningen, zoals psychosegevoeligheid of stemmingsgevoeligheid, daar vaak niet vanzelf komen. Terwijl het verlangen er wél is. In Europa, bijvoorbeeld, zegt 85% van de mensen met een psychosegevoeligheid dat ze graag zouden willen werken. Maar uiteindelijk heeft slechts 20% betaald werk. De rest blijft thuis – vaak niet uit keuze, maar omdat het systeem niet klopt.
En dat is waar IPS om de hoek komt kijken: Individuele Plaatsing en Steun. Een simpele maar briljante methode om mensen met psychische kwetsbaarheid te ondersteunen bij het vinden én behouden van regulier werk. Niet in een beschutte werkplaats, maar gewoon tussen andere collega’s, in echte banen. En als werk nog te vroeg is, kan supported education (SEd) een mooie tussenstap zijn – onderwijs volgen met begeleiding op maat. Want meedoen begint soms met weer iets leren.
Aan het werk of studie via IPS
IPS werkt – dat weten we inmiddels uit meer dan 27 internationale studies. Maar in Nederland is het nog steeds een beetje een stiefkindje. Het wordt te weinig aangeboden, het is te versnipperd geregeld, en vaak weten professionals niet goed hoe ze mensen ernaar kunnen verwijzen. En het meest schrijnende: mensen die IPS het hardst nodig hebben – denk aan jongeren met migratieachtergrond, mensen met lage opleiding of weinig netwerk – weten vaak niet eens dat het bestaat. En als ze het al weten, is het systeem niet altijd op ze ingericht.
In Europa doet men daar nu onderzoek naar. Ze kijken: wie krijgt IPS, en wie niet? Wat speelt er mee in de keuzes van zorgverleners? En hoe ervaren mensen het eigenlijk zelf – vooral als je net wat ‘anders’ bent, bijvoorbeeld doordat je ouders in een ander land zijn geboren? Het zijn precies die vragen die wij in Nederland ook zouden moeten stellen. Want herstel, dat is geen kwestie van een pilletje of een protocol. Herstel is samen zoeken naar wat werkt. Wat hoop geeft. Wat betekenisvol is.
IPS is geen wondermiddel
En ja, IPS is geen wondermiddel. Het moet goed worden ingebed in het zorgsysteem. Er moet echt samengewerkt worden tussen gemeenten en ggz – en dat gebeurt nog veel te weinig. Werkcoaches moeten kunnen overleggen met behandelaren. Mensen moeten niet eerst hun hele leven op orde hebben voordat ze mogen meedoen – het meedoen zelf moet een stap in het herstelproces zijn. En misschien wel het belangrijkste: we moeten mensen gewoon gaan vragen wat ze zélf willen. En daarnaar luisteren.
Dus… wat hebben we nodig in Nederland?
- meer bekendheid van IPS en SEd onder behandelaren, cliënten en verwijzers
- structurele samenwerking tussen gemeente en ggz (geen “jij moet naar hen”, maar “wij doen dit samen”)
- aandacht voor inclusie: zorg dat ook mensen met taalachterstand, laag vertrouwen in instanties, of trauma-ervaringen mee kunnen doen
- en natuurlijk: echte co-creatie met mensen die het zelf meemaken – zodat het aanbod niet alleen werkt op papier, maar ook in het echte leven
Vraag eens wat betekenisvol is voor iemand
Als we echt werk willen maken van herstel, dan moeten we stoppen met mensen “opleggen” wat goed voor ze zou zijn. En beginnen met vragen wat voor hén betekenisvol is. Werk en studie zijn daarbij geen luxe – ze zijn vaak de kern van herstel. En IPS is één van de weinige bewezen manieren om die kern bereikbaar te maken. Laten we dus zorgen dat deze aanpak in Nederland niet alleen beschikbaar is voor de happy few, maar voor iedereen die – ondanks alles – weer mee wil doen.
Meer lezen van Jim van Os?
Meer lezen over werken en studeren?
- Ervaringen van een IPS coach – wat doe je met je talent?
- IPS: na een psychose aan het werk gaan of een opleiding volgen
- Werken en leren – goede info van PsychoseNet
- Individuele Plaatsing en Steun (IPS) – Phrenos
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
Geef een reactie