Omdat olanzapine niet voldoende lijkt te werken tegen de irreële angsten van onze zoon met psychose (en NLD), wordt er nu gedacht aan een antidepressivum.
Kunt u ons hierin adviseren?
Veel gezochte termen
De PsychoseNet Kennisbank
Beantwoord door
Auteur
Jim van Os
Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Kan antidepressiva helpen bij angstpsychose?
Vraag
Antwoord
Beste L.,
Dank voor je vraag! Wat je beschrijft — angstige, irreële overtuigingen die blijven hangen ondanks olanzapine — dat kan inderdaad flink ontwrichtend zijn. Angstpsychose noemen mensen dat wel eens. Maar eigenlijk zit daar vaak een mix onder van psychosegevoeligheid én angstgevoeligheid, misschien getriggerd door eerdere ervaringen, trauma, stress of overprikkeling. En als je zoon ook nog NLD heeft, dan is zijn manier van informatie verwerken waarschijnlijk al wat kwetsbaarder of eenzijdiger — wat die angsten nóg logischer maakt, hoe irreëel ze ook lijken.
Dan het antidepressivum. Ja, dat is iets waar behandelaren vaak aan denken als de angst hardnekkig blijft. En soms kan het werken — maar… grote maar: het kan óók averechts uitpakken. Antidepressiva (zeker SSRI’s zoals sertraline of paroxetine) kunnen bij mensen met een psychosegevoelig brein in sommige gevallen onrust, slapeloosheid of zelfs manie-achtige symptomen uitlokken. En dan gaat het snel bergafwaarts. Dus je moet hier héél voorzichtig zijn. Lage dosering, traag opbouwen, goed monitoren. En altijd in combinatie met een veilige bedding — dus structuur, dagritme, contact, kalmte.
Soms wordt aripiprazol gebruikt in plaats van olanzapine als de angst op de voorgrond blijft, omdat het een iets ander profiel heeft — minder dempend, maar ook iets activerender. En je zou kunnen overwegen om niet meteen naar een antidepressivum te grijpen, maar te kijken of een andere aanpak op de angst zelf meer rust kan geven. Denk aan lichaamsgerichte therapie, ademwerk, sensorische integratie, exposure in veilige context. Of gewoon: iemand die helpt om die angst te benoemen, te verdragen, er stapje voor stapje ruimte voor te maken.
Want angst wegdrukken werkt meestal niet. De kunst is: er anders mee leren omgaan. Vanuit mildheid, niet vanuit onderdrukking. En misschien kan een ervaringsdeskundige hierin ook een enorme rol spelen. Iemand die zegt: ik weet wat het is om opgeslokt te worden door je eigen hoofd, en ik weet ook dat er iets aan de andere kant van die tunnel zit.
Dus ja, een antidepressivum kán helpen — maar het is geen eerste-keusmiddel bij psychosegevoeligheid. Het moet passen. En met beleid. Als jullie samen met de behandelaar die afweging willen maken, check dan ook even deze keuzetool.
Hope this helps,
Greetz Jim
Meer informatie
Disclaimer
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Empower jezelf met Kennis van PsychoseNet
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
- Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
- Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
- Kijk ook naar ons tweedelige WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN over afbouwen van psychiatrische medicaties met Jim van Os en Peter Groot;
Deel 1 is vooral voor afbouwers bedoeld; Deel 2 vooral voor voorschrijvers. - Wil je een PERSOONLIJK ADVIES bij het kiezen van een AFBOUWSCHEMA?
Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. - Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik dan de KNMP-rekenhulp.
- Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
- Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
- Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
- Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van PERSOONLIJK HERSTEL? Kijk dan onze animatie hierover of bekijk ze allemaal.
- Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan het mini-college van Jim van Os.
- Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan naar het mini-college van Jim van Os.
- Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is ‘in je hoofd’, wat is het dan wel? Bekijk het mini-college WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan? van Jim van Os.
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
- Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
- Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
- Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere GGZ? Zie de website van Stichting Weerklank.
- Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet, allesovertrauma of stichting trauma en dissociatie.
Beantwoord door: Jim van Os op 14 augustus 2025
