Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste dokter Van Os,
Als voormalig cliënt van FACT-teams hoorde ik veel over diagnoses, symptomen en stoornissen. Maar de term ‘lijden’ of ‘psychisch lijden’ hoorde ik eigenlijk nooit voorbijkomen. Overigens, mijn gesprekken in de behandelkamer begonnen wel altijd met een oprechte vraag naar hoe het met mij ging.
Hoe komt het eigenlijk dat het beestje niet bij de échte naam genoemd wordt; namelijk ‘lijden’ of ‘psychisch lijden’?
Dank u wel voor het antwoord.
Beste W.,
Dank voor je interessante vraag! Je raakt hier precies de zere plek van hoe we in de ggz met mensen omgaan. Of beter gezegd: hoe we niet met mensen omgaan. Want jij vraagt iets heel simpels — waarom wordt het woord ‘lijden’ niet gewoon genoemd? Waarom praten we over ‘symptomen’ alsof je een kapotte auto bent met een storing in de motor, terwijl jij daar zit… te lijden?
Tja. Deels zit dat in hoe de ggz is georganiseerd. Daar regeert het diagnose-denken. En diagnoses komen voort uit classificaties, en die komen uit de DSM, en die zijn bedoeld om dingen meetbaar en behandelbaar te maken. Klinkt logisch, maar het gevolg is dat het unieke menselijke verhaal wordt platgeslagen tot een stoornis met een lijstje symptomen. Het lijden zelf — de pijn, de zinloosheid, de onmacht, de eenzaamheid — die passen niet in een DSM-code. En dus verdwijnen ze uit beeld.
En dat is raar hè, want het is juist dát stuk waar mensen op vastlopen. Je komt niet bij een FACT-team omdat je een lijstje symptomen herkent uit een boek. Je komt omdat je het niet meer trekt. Omdat je worstelt. Omdat je lijdt.
Maar het beestje bij de naam noemen… dat vraagt iets wat veel behandelaren afleren in hun opleiding: écht aanwezig zijn bij iemands pijn, zonder het meteen te willen fixen. Zeggen: “jeetje, wat een lijden, wat zwaar.” En dan… gewoon blijven. Niet wegrennen met een behandelplan, maar blijven.
En eerlijk is eerlijk: dat is eng. Want het vraagt ook dat behandelaren hun eigen mens-zijn meenemen de kamer in. En dat voelt onveilig in een systeem dat vooral controle wil. Dus dan krijg je van die gesprekken vol met “functioneringsniveau” en “copingstijl” en “interventies”, terwijl jij daar gewoon zit te zoeken naar betekenis, of naar iemand die even zegt: ik snap dat het zeer doet.
Dus nee, jij hebt niks gemist. Jij zag het scherp. Het is een systeemprobleem, geen persoonlijk falen. En gelukkig komt er langzaam een tegenbeweging op gang — herstelgericht werken, ervaringsdeskundigheid, betekenisvolle zorg — waarin dat woord lijden wél weer ruimte krijgt. Niet als dramatisch etiket, maar als beginpunt van het gesprek.
En als je zin hebt om daar iets over te schrijven — jouw ervaring met dat gemis aan erkenning van je lijden — stuur dan eens een blog in. Of praat erover in de chat, daar zitten mensen die wél het hele verhaal willen horen.
Je vraag is zó raak. En ik hoop dat er steeds meer behandelaren komen die gewoon durven zeggen: het gaat niet om je stoornis, het gaat om jouw lijden. En dat verdient erkenning.
Hope this helps,
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
