Veel gezochte termen

De PsychoseNet Kennisbank

Beantwoord door

Auteur

expert avatar

Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.

Kan ik net zo goed nortriptyline afbouwen omdat de stemming niet verbetert?

Vraag

Beste Jim,

Ik lijd al jaren aan depressie en slik zo’n 20 jaar antidepressiva met tussenpozen. Ik heb verschillende antidepressiva gebruikt. Ik begon met venlafaxine, daarna duloxetine en momenteel gebruik ik nortriptyline (sinds een jaar).

Nortriptyline doet wel iets maar niet genoeg. Mijn stemming verbetert niet genoeg.

Het hormoonprofiel is al vastgesteld. Er is sprake van vertraagd CYP2D6 en gemiddeld CYP2C9. Op grond hiervan zou je voor venlafaxine en nortriptyline verwachten dat deze antidepressiva juist in kleine dosering al zouden werken. Dat is niet zo. Ondanks dat bloedbepaling nortriptyline met rond de 100 in de goede bandbreedte 50-150 zit.

Kan ik net zo goed de nortriptyline afbouwen omdat het de stemming niet genoeg verbetert?

En een ander antidepressivum proberen?

Alvast hartelijk bedankt voor uw antwoord.

Antwoord

Hey D.,

Het idee achter het bepalen van genetische CYP-varianten, oftewel cytochroom P450-enzymen, in de context van antidepressiva is om inzicht te krijgen in hoe iemand mogelijk zal reageren op bepaalde medicijnen op basis van hun genetische make-up. Deze enzymen spelen een cruciale rol in de afbraak (metabolisme) van veel medicijnen in het lichaam, waaronder antidepressiva. De theorie is dat variaties in de genen die coderen voor deze enzymen de snelheid kunnen beïnvloeden waarmee medicijnen worden gemetaboliseerd, wat vervolgens invloed kan hebben op de effectiviteit en het risico op bijwerkingen van het medicijn.

Echter, de praktijk heeft aangetoond dat de relatie tussen genetische CYP-varianten en de reactie op antidepressiva vrij zwak is. Dit komt omdat de manier waarop iemand reageert op een antidepressivum wordt beïnvloed door een complex samenspel van factoren, waaronder andere genetische factoren, omgevingsinvloeden, levensstijl, interacties met andere medicijnen, en persoonlijke gezondheidskwesties. Al deze factoren samen bepalen de unieke reactie van een individu op een antidepressivum, wat het moeilijk maakt om op basis van alleen CYP-varianten voorspellingen te doen over de meest geschikte medicatie of dosering voor een bepaalde persoon.

Bovendien, en dit is een belangrijk punt, gaat het bepalen van CYP-varianten alleen over farmacokinetiek, dat wil zeggen hoe het lichaam het medicijn opneemt, distribueert, metaboliseert en uitscheidt. Het zegt niets over farmacodynamiek, wat betrekking heeft op de interacties van het medicijn met zijn biologische doelwitten in het lichaam en de effecten die deze interacties veroorzaken. Met andere woorden, zelfs als we precies weten hoe snel een medicijn wordt gemetaboliseerd, weten we nog steeds niet hoe effectief het medicijn zal zijn bij het beïnvloeden van de neurotransmitters en receptoren in de hersenen die betrokken zijn bij stemming en angst, wat de uiteindelijke doelen zijn van de behandeling met antidepressiva.

Daarom, hoewel genetische tests die CYP-varianten bepalen waardevolle informatie kunnen bieden in sommige contexten, zijn ze niet een betrouwbare gids voor het kiezen van het beste antidepressivum of de optimale dosis voor een individu. Het nemen van beslissingen over de behandeling van depressie blijft een complex proces waarbij zorgverleners rekening houden met een breed scala aan factoren, en waarbij vaak een element van trial-and-error betrokken is om de meest effectieve behandeling voor elke unieke patiënt te vinden.

Dus zou sowieso niet meer geld gaan uitgeven aan het bepalen van je farmacogenetische ‘paspoort’ zoals ze het noemen. Er zitten vaak commerciële krachten achter.

Ook de relatie tussen antidepressiva en depressie is complex. Als de nortriptyline niet genoeg werkt is wetenschappelijk gezien verreweg de beste manier om de werking van nortriptyline te versterken: het antidepressivum combineren met een actieve vorm van psychotherapie. Onderzoek laat zien dat een antidepressivum veel meer effect gaat hebben als het wordt gecombineerd met een actieve psychotherapie. Zou dat niet iets zijn?

Groet,

Jim

Beantwoord door: Jim van Os op 12 februari 2024

Gerelateerd

Meer over

antidepressiva
Depressie
Medicatie

Lees ook