François schrijft wekelijks over zijn leven met depressie. In de blog Mindfulness of mindemptyness gaat hij dieper in op mindfulness en op de rol van je eigen onbewuste gedachten. “Bewustwording is een onderdeel van ieders leven, ook van Màxima, Rutte, Zuckerberg en de Paus, ja, en ook van moeder Theresa en de Dalai Lama.”
Het zeer trendy mindfulness is iets geweldigs, maar laat niemand denken dat er iets nieuws is uitgevonden. Je bewust zijn van je automatische, veelal negatieve gedachten is zo oud als de wereld. Alleen heet het nu ineens mindfulness, nou ja, oké, ook goed.
Niet altijd is de laatste mode totale onzin
Mijn moeder noemde dit zelfbeheersing en mijn oma zei dat ik tot tien moest tellen. Dat advies sloeg ik natuurlijk allemaal in de wind, vooral toen ik een puber was, maar helaas ook daarna. Ik ben heel lang een kind in een volwassen lichaam geweest. Levend, meedeinend op een woeste, onstuimige, grillige innerlijke zee van impulsen, spontaniteit, gevoelens, bevliegingen, ongeremd gedrag, verliefdheid, kort lontje, verslavingen, buien, overdrijven, instincten, zelfmedelijden, promiscuïteit (deftig woord voor ongeremde geilheid), hysterie en drama. Vrijwel allemaal negatief.
Je hoort mensen tegenwoordig zeggen: kom uit je hoofd, je moet minder denken
Nou, dat klinkt niet alleen stom, dat is het ook. Vergeten wordt om het elementaire onderscheid te maken tussen bewust denken en onbewust denken. Bewust denken is gezond verstand, kalmte, wijsheid, geduld, redelijkheid en wakker worden in het hier en nu. Onbewust denken is iets dat automatisch gebeurt, iets dat vanzelf elke seconde (!) in ieders kop overal en altijd weer komt opzetten en dat je soms in je leven kan helpen maar veel vaker niet. Piekeren, je zorgen maken, wanhoop, paniek, angst, depressie. Die onbewuste stem uitzetten kan niet (ja, door drank en drugs en daarom worden die ook gebruikt, maar de kater is erger, dus niet doen, onintelligent gedrag). Zoals je ook niet je hartslag, ademhaling en bloedsomloop kan uitzetten, ja, door zelfmoord, maar goed, dat kan altijd nog, niet vandaag.
Als je je laat leiden door die onbewuste, automatische, veelal negatieve gedachten dan denk je niet maar word je gedacht, dan ben je slaaf van die gedachten. Zoals ik eerder schreef: Een slaaf van de aap die nú wil snoepen (dik), die nú seks wil, die nú geen pijn wil voelen en dus drank, pillen en drugs neemt. Die perfect moet zijn, de rijkste, de beroemdste, de dunste (anorexia), die gelijk moét hebben, die snel gekwetst en geïrriteerd is, verslaafd is, extreem zuinig is of koopziek, die boos en ontevreden is, die een relatie moét hebben. Die bang is en dwangmatig handelt. Die opgefokt of apathisch is. Die voor de vierde keer moet kijken of je de deur wel op slot / het gas wel uit hebt gedaan. Die nú geen moeite wil doen en uitstelt. Die zich altijd vergelijkt met anderen, die (zichzelf) veroordeelt, die bijzonder moet zijn (narcisme), de baas wil spelen, die altijd de schuld van alles aan anderen geeft en die lui is en verzorgd wil worden. (zie blog Er woont een krijsende aap in mijn hoofd)
De oude Grieken zeiden: “Ken uzelf”
Dat is dit: wees je bewust van al je goeie dingen en ook van al je minder goeie dingen, zoals je ego (de automatische, veelal negatieve gedachten). Dat is zelfkennis, volgens mij de geboorte van de psychologie.
Het woord slaaf betekent dat je niet vrij bent. Je zit opgesloten in een gevangenis van negatieve impulsen, gedachten, gevoelens, stemmen, beelden en gedrag. Die zijn de baas. Veel boeken noemen dit het ego. Iedereen heeft hiermee te maken en iedereen kan veel aan deze (zelf)kennis hebben. Maar midden in een depressie heb je hier heel erg veel aan, kan dit het begin van dé oplossing zijn of een deel van de oplossing.
Maar midden in een depressie ben je je niet bewust van die gedachten, kan je niet naar die gedachten kijken, midden in een depressie bén je die gedachten. (blog Catch-22)
- Dan Harris schrijft in zijn boek 10% Happier: “Mindfulness is de ruimte tussen impuls en actie, dus dan ben je niet meer een slaaf van elke neurotische obsessie die in je kop naar boven schiet.”
- Het baanbrekende boek Emotionele Intelligentie uit 1995 noemt mindfulness expliciet drie keer. Volgens mijn bescheiden mening is het de essentie van emotionele intelligentie. Volgens dit boek kenden Freud en de psychoanalyse mindfulness ook.
- William Styron (Sophie’s keuze) publiceerde in 1990 het wereldberoemde Het duister zichtbaar (inleiding Joost Zwagerman) over zijn depressie en beschrijft het fenomeen van mindfulness ook.
Je bevrijdt jezelf uit de gevangenis door bewustwording = bewust worden van die automatische gedachten = elke keer, elke keer weer bewust zijn. Hee, daar is-ie weer. Niet boos worden, niet triest worden, dit is een onderdeel van ieders leven. Ik herhaal van ieders leven, ook van Màxima, Rutte, Zuckerberg en de Paus, ja, en ook van moeder Theresa en de Dalai Lama.
Er bewust van zijn is genoeg, verder niet, steeds opnieuw
Zoals je twee oren hebt, een kloppend hart en honger en dorst, zo heb je die automatische gedachten. Je vecht niet tegen je oren, je wordt niet boos op je hart, je negeert je dorst niet, het is zo, je accepteert het. Zo accepteer je die gedachten, observeer je die gedachten, maar jij, je verstandige, wijze zelf is wel de baas en bepaalt wat er gaat gebeuren. Vaak: wat er niet gaat gebeuren.
Oplettende lezertjes hebben mijn voorkeur voor de schrijver Eckhart Tolle opgemerkt
Zijn boeken zijn geweldig en tegelijk kan je zeggen dat hij op zo ongeveer elke bladzijde hetzelfde zegt, dus herhaalt, namelijk: wees bewust van je ego = automatische veelal negatieve gedachten. In zijn boeken gebruikt hij verschillende woorden zoals bezinning, aanwezig zijn, bewustzijn, stilte, zelfs verlichting, maar het is allemaal hetzelfde: bewust worden van je gedachten = mindfulness. In zijn boeken vond ik meer dan 20 synoniemen voor ego en meer dan 20 voor mindfulness.
Je kan het ook nuchter of hysterisch noemen. Mindfulness is nuchter, ego is hysterisch. Of intelligent en dom.
Dit is ook de essentie van mediteren: bewust worden van je ademhalen, van je gedachten, in het hier en nu zijn, wat gebeurt er nu in mijn hoofd en lichaam en om me heen. Observeren.
Dit bewust worden heet in veel godsdiensten wakker worden
In mijn boek Spiritualiteit is een cadeau schrijf ik: “Nog een andere overeenkomst van het christendom en de islam is dat ze beide verkondigen dat wij mensen niet wakker zijn. Paulus zegt dat er een sluier over onze geest ligt. Volgens de islam liggen er zeventigduizend sluiers overheen. Deze sluiers wegnemen, dit wakker worden, deze bewustwording dat we wijs moeten handelen, het besef dat we allemaal hetzelfde zijn en allemaal gelukkig willen worden, is voor sommige denkers synoniem aan spiritualiteit.”
Zoals de cognitieve therapie – laten we beleefd zijn – sterk geïnspireerd is door het positieve denken dat te vinden is in talloze, veelal Amerikaanse zelfhulpboeken, zo is veel recente therapie sterk geïnspireerd op het boeddhistische mindfulness. Denk aan de recente MBCT (Mindfulness-based cognitive therapy), MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) en ACT (Acceptance and Commitment Therapy). De essentie van mindfulness vind je volgens psycholoog Timothy Miller ook terug in bijvoorbeeld de client centered therapy van Carl Rogers, de Gestalt therapie en eigenlijk ook de cognitieve therapie (aandacht voor je gedachten kan alleen in het hier en nu).
Ik noem enkele bekende boeken, zoals van Mark Williams: Mindfulness en de bevrijding uit depressie. Of De valstrik van het geluk en ACT in de praktijk van Russ Harris. Of Mindfulness van Edel Maex en Mindfulness in plain english van Bhante Henepola Gunarantana. Ook de zeer rationale filosoof Sam Harris schrijft er positief over in zijn boek Waking up.
In het herfst 2019 nummer van het blad Skepter staat een interview met universitair hoofddocent aan de universiteit Groningen, Brian Ostafin
Hij zegt over mindfulness: “Al heel lang weten we dat we niet de baas zijn in ons eigen hoofd. Gedachten lijken spontaan te ontstaan. Dit kan heel afleidend zijn als je iets wil bereiken. Plato had het al over het wilde paard van de lusten dat getemd moet worden door de rede omdat het anders fout met je afloopt.” En specifiek over depressie zegt Ostafin: “Het meest onderzocht is mindfulness-based cognitieve therapie voor depressie. Het lijkt te voorkomen dat mensen die al een paar keer een depressie hebben gehad een nieuwe terugval krijgen.”
Mindfulness of mindemptyness? Mindawareness.
Geef een reactie