Waar kan ik terecht voor hormoontherapie bij psychosegevoeligheid?

Antwoord

Hey K., dank voor je vraag!

Ja, dit is er eentje uit de categorie complex maar reuze interessant – want de relatie tussen hormonen en psychosegevoeligheid, zeker bij vrouwen, is echt een soort blinde vlek geweest in de psychiatrie. Alsof we allemaal geslachtloos zouden functioneren of zo… Terwijl er in werkelijkheid juist een soort hormonale dans gaande is in het vrouwenlichaam die bij sommige mensen met een kwetsbaarheid de hele boel aardig kan laten wankelen.

Een postpartum psychose is zo’n intens voorbeeld van hoe hormonale verschuivingen een psychotische reactie kunnen uitlokken. Vaak gebeurt dat dan vlak na de bevalling, als de oestrogeenwaarden ineens als een baksteen kelderen. Dat oestrogeen lijkt namelijk een soort beschermend effect te hebben op de hersenen – het werkt stabiliserend, remt mogelijk overactiviteit van dopamine, en beïnvloedt allerlei neurobiologische systemen die ook betrokken zijn bij psychosegevoeligheid. Dus: minder oestrogeen = minder bescherming, en dan kán er dus bij iemand die daar gevoelig voor is een psychose worden uitgelokt. Net zoals dat bij anderen misschien vooral stress of trauma is, is het bij jou dus misschien de hormonenshizzle die extra impact heeft.

En dan de overgang… tja, dat is natuurlijk weer zo’n moment waarop de oestrogeenhuishouding een soort Tsjernobyl in slow motion wordt. Je zou denken: daar is vast al een fijne richtlijn voor, maar nee hoor, nog steeds wordt er in de ggz vrij weinig gedaan met deze kennis, terwijl vrouwen met een geschiedenis van postpartum psychose (of bijvoorbeeld schizoaffectieve kenmerken) duidelijk meer risico lijken te hebben op ontregeling tijdens die hormonale dip. En dan hebben we het dus niet over “een beetje last van opvliegers” maar echt serieus uit balans raken met mogelijk psychotische ontregeling als gevolg.

Dus ja, hormoontherapie kan in jouw geval een rol spelen, maar dat is een heel precies werkje. Je wil niet zomaar een standaard hormoonpleister opplakken en denken: opgelost. Je wil eigenlijk een arts die én snapt hoe je hormonen werken én oog heeft voor je psychische gevoeligheid – en die zijn helaas dun gezaaid. Maar ze bestaan, bijvoorbeeld endocrinologen of gynaecologen met interesse in psychiatrie, of psychiater-gynaecologen (zoals die op de poli vrouwenpsychiatrie in een UMC, als je geluk hebt). En dan gaat het meestal over bio-identieke hormoontherapie, liefst in lage doseringen, met heel goed volgen wat het met je stemming en denken doet. Want het kan je helpen – maar ook ontregelen als het niet precies goed wordt ingesteld. Een beetje zoals met lithium: het werkt op een smal koordje.

Het andere punt is natuurlijk: het gaat niet alleen om die hormonen. Het is een dans van factoren. Je schildklier speelt waarschijnlijk ook mee – want de schildklier is weer zo’n hormonaal verkeersknooppunt dat je stemming en energie en zelfs je waarneming kan beïnvloeden. Dus als die al jaren een beetje wiebelig is, en je zit nu in de overgang, dan kan dat samen een soort storm veroorzaken in een systeem dat al wat gevoeliger is voor verstoringen.

En daar komt dan nog bij dat we in de ggz vaak alleen maar naar symptoomonderdrukking kijken. Terwijl we eigenlijk meer moeten kijken naar betekenis en weerbaarheid en hoe je als mens leert omgaan met je gevoeligheden. Medicatie is soms nodig, ja, maar het moet je helpen om weer te kunnen leven, niet je leven overnemen. En dat betekent ook: als je nu medicatie gebruikt, kijk dan of je op de minimaal effectieve dosis zit, en houd in je achterhoofd dat langdurig gebruik je brein ook weer gevoeliger kan maken voor ontregeling bij afbouw – dat noemen we oppositional tolerance en rebound. Kijk eens naar onze 33 tips op de site.

Maar je noemde zelf nog niet of je nu medicatie gebruikt. Als dat niet zo is, en je bent vooral zoekende in hoe je de hormonale impact op je stemming en helderheid kunt reguleren – dan zou ik zeggen: kijk ook eens naar dingen als voeding, lichaamsgerichte therapie (waar je leert voelen hoe je systeem zich verzet of ontspant), breathwork, yoga, zachte activatie, en regelmaat in slaap en dagstructuur. Lifestyle is niet een bonus, het is de basis.

En misschien ook mooi: je staat er niet alleen voor. Er zijn herstelacademies, groepen voor vrouwen met psychosegevoeligheid, en ervaringsdeskundigen die zich hierin hebben verdiept. Misschien is het tijd om iemand erbij te betrekken die het pad van binnenuit kent. Want, laten we eerlijk zijn, een psychose is niet alleen een hersenziekte. Het is een menselijke ervaring waarin iets knapt, iets zich opent, iets zich terugtrekt – en dat verdient ruimte om te worden begrepen, niet alleen gesmoord.

Hope this helps en kijk vooral bij de informatie hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen. En als je behoefte hebt aan meer intensief contact, dan kun je ook terecht op onze chat.

Greetz Jim

Meer informatie