Hoe kom je in iemands ‘waansysteem’ terecht?

Antwoord

Hey G., dank voor je vraag!

Je beschrijft iets wat pijnlijk alledaags is bij manisch-psychotische ontregeling: je wordt als het ware in een verhaal getrokken waar jij de hoofdrol krijgt zonder auditie. Hoe werkt dat nou? Ons brein is een betekenismachine, en bij bipolaire stemmingsgevoeligheid kan die machine in periodes in een hogere versnelling schieten. Er ontstaat dan een mix van overdrive, weinig slaap, veel prikkels en een soort turbo-betekenisgeving. Kleine signalen worden groot, toevalligheden lijken patronen, en emoties kleuren de inhoud. Als jij dichtbij staat, ben jij precies de persoon waar het brein het verhaal aan ophangt. Niet omdat jij iets fout doet, maar omdat nabijheid, geschiedenis en emotionele lading je zichtbaar maken voor het innerlijke radarsysteem. Je komt dan ‘in iemands waansysteem’ omdat je betekenis hebt.

Hoe kom je er weer uit zonder jezelf te verliezen? Tegenstrijdig genoeg gaat dat niet door de inhoud van het verhaal te ontkrachten. Feitendiscussies werken als benzine. Beter is relationeel sturen: eerst veiligheid en erkenning, dan pas samen sturen. De LEAP-aanpak is hier heel bruikbaar: luisteren, echt samenvatten, erkenning geven voor de beleving, en pas daarna praten over praktische stappen. Klinkt soft, maar het is neurobiologie in de praktijk: als het alarmsysteem zakt, wordt het denkbrein weer benaderbaar.

Concreet helpt het als jij je communicatie simpel houdt. Korte zinnen, één onderwerp per keer, rustige toon, geen sarcasme, niet twee keer achter elkaar proberen te overtuigen. Stel doelen-vragen in plaats van waarheids-vragen: wat wil je vandaag bereiken, wat heb je nodig om te slapen, wie is er oké om straks te bellen? Als er beschuldigingen komen, ga dan naar het gevoel erachter: je klinkt bezorgd of je je niet veilig voelt, hoe kan ik dit gesprek voor jou veiliger maken? Je reageert op het signaal, niet op de inhoud. En ja, dat voelt soms onrechtvaardig. Daarom is een duidelijke grens ook nodig: ik wil je helpen en ik laat me niet uitschelden, zullen we morgen opnieuw proberen als het rustiger voelt? Veiligheid + begrenzing = jouw houvast.

Als familie kun je social holding organiseren met een resourcegroep: een kleine kring van mensen die je familielid vertrouwt, plus jullie, plus bij voorkeur een ervaringsdeskundige. Samen maak je praktische afspraken, een vroegsignaleringslijstje en korte routes bij terugval. Dat is vaak veel effectiever dan wachten tot de crisisdienst weer het wiel uitvindt. Organisaties als solution support, family supporters en TEAM ED kunnen helpen om zo’n kring op te tuigen.

Zodra er gevaar of ernstige ontregeling dreigt is het simpel: veiligheid eerst. Bij acute suïcidaliteit, agressie of totaal verlies van realiteitsbesef bel je de huisarts of crisisdienst en hou je het feitelijk. Jij hoeft niet te diagnosticeren, je benoemt gedrag en risico. En als je familielid geen hulp wil, dan is het juist slim om je taal te richten op doelen die hij of zij wél deelt zoals bijvoorbeeld werk en/of studie vasthouden en slaapproblemen oplossen. Dat opent vaker de deur dan praten over ziekte-inzicht.

Tot slot, wees mild voor jezelf. Dichtbij iemand met psychosegevoeligheid zijn is topsport. Jij mag pauzes nemen, ventileren bij iemand die je vertrouwt, en je eigen leven blijven voeden met slaap, beweging, vrienden, zingeving. Anders ben jij binnen de kortste keren óók een casus, en dat wil niemand. Weet dat je familielid jou niet als vijand kiest; het is het stormweer in zijn of haar betekenissysteem dat jou in de schijnwerper zet. Jij mag kiezen hoelang je op dat podium wil staan en wanneer je even de coulissen in stapt.

Hope this helps,

Greetz Jim

Meer informatie