Is kwetsbaarheid voor bipolariteit meetbaar op tienerleeftijd?

Antwoord

Beste C.,

Dank voor je vraag! Wat goed dat je hierover nadenkt. En moedig ook, want het is niet niks om je kinderen iets te vertellen over je psychische kwetsbaarheid — terwijl je zelf die reis al zo lang maakt. Je hebt dus heel wat meegemaakt: bipolaire gevoeligheid, psychose-ervaringen, periodes van diepe uitputting en depressie… en tóch telkens weer bovenop gekomen. Dat zegt veel over je veerkracht. Die kracht zit óók in je kinderen, weet je.

Nou, over erfelijkheid. De hamvraag: hebben zij nu ook een verhoogde kans op psychische problemen, omdat jij die gevoeligheid hebt?

Kort gezegd: ja, er is een verhoogd risico. Maar verhoogd betekent niet: vaststaand. Het gaat om een kansverhoging, geen lot. De schatting is dat kinderen van ouders met een bipolaire gevoeligheid ergens tussen de 10 en 30 procent kans hebben om zelf ooit iets van stemmingsgevoeligheid of psychose-achtig lijden te ontwikkelen. Maar dat hangt van heel veel factoren af: omgeving, stress, steun, middelengebruik, slaap, puberteit, trauma — noem maar op.

Wat je dus beter kunt zeggen is: ze hebben een verhoogde gevoeligheid voor betekenisontregeling — maar of, hoe en wanneer die zich uit, is onzeker. En daar zit juist ook ruimte. Je kunt namelijk wel dingen doen om die gevoeligheid hanteerbaar te houden. Denk aan goed slapen (slaap is goud bij deze kwetsbaarheid), gezonde leefstijl, een veilig gezin, steunende relaties, ruimte voor emoties, geen overmatige stress, niet blowen, dat soort dingen. En vooral: praten, praten, praten. Want weten dat je iets in je genen hebt, is één ding — ermee leren omgaan, dát is pas kracht.

Je vraagt of het meetbaar is op deze leeftijd… nou ja, genetische profielen kun je laten maken, maar eerlijk gezegd hebben we daar voor de psyche nog vrij weinig aan. Ze zeggen iets over hoe je een middel afbreekt (farmacokinetiek), maar niks over hoe je de wereld ervaart. Dus nee, geen testje om te bepalen of je kind “ook bipolair” zal worden. Maar je kunt wel letten op signalen: stemmingswisselingen die extremer zijn dan gemiddeld, slaapstoornissen, beginnende psychotische ervaringen (dingen waarnemen die anderen niet waarnemen), zich terugtrekken of juist overactief worden, dat soort dingen.

En het belangrijkste is eigenlijk wat je nu al doet: je openstellen. Je wilt hen meenemen, eerlijk zijn, beschikbaar zijn voor vragen. Dat geeft veiligheid. En die veiligheid is misschien wel het allerbeste ‘vaccin’ tegen ontregeling.

Misschien helpt het als je het gesprek in fases voert. Eerst uitleggen dat je zelf een soort overgevoeligheid hebt voor stress, emoties, life events… dat jouw brein dan anders reageert dan gemiddeld. En dat je hebt geleerd hoe je daarmee kunt omgaan. En dán — als ze er klaar voor zijn — wat meer over hoe dat voor hen zou kunnen zijn. Wat ze kunnen doen als ze zich zorgen maken. Dat jij er bent, en dat hulp bestaat. Niet als etiket of label, maar als steunsysteem.

Tot slot: kijk of je op den duur ook eens contact legt met een ervaringsdeskundige. Je hoeft het niet alleen te doen, en zij (of hij) kan ook een goede gesprekspartner zijn voor je kinderen. En kijk eens naar social holding of resourcegroepen — daar zit veel wijsheid in.

Hope this helps en kijk vooral bij de informatie hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen. En als je behoefte hebt aan meer intensief contact, dan kun je ook terecht op onze chat.

Greetz Jim

Meer informatie