Hallo Jim,
Hoeveel invloed heeft vroegkinderlijke traumatisering op de cognitieve ontwikkeling van een kind?
Ik ben namelijk op achtjarige leeftijd zwakbegaafd verklaard.
Dank je wel voor je reactie alvast.
Veel gezochte termen
De PsychoseNet Kennisbank
Beantwoord door
Auteur
Jim van Os
Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Wat is de invloed van vroegkinderlijk trauma op de cognitieve ontwikkeling?
Vraag
Antwoord
Beste H., dank voor je vraag!
Vroegkinderlijke traumatisering kan heel veel doen met de zich ontwikkelende hersenen en daarmee met leren, concentratie, geheugen en tempo. Niet omdat er “defecte” hersenen zouden zijn, maar omdat het stresssysteem structureel op scherp komt te staan en het lijf voortdurend bezig is met scannen op gevaar. Dan gaat er minder bandbreedte naar leren en spelen, en meer naar overleven. Hechting krijgt klappen, slapen wordt fragiel, aandacht versnippert, werkgeheugen raakt snel vol, en dissociatie kan de boel tijdelijk “uitzetten”. Zet daar een intelligentietest naast op achtjarige leeftijd en je meet vaak vooral de staat van veiligheid van dat moment, niet de volle potentie. Het label zwakbegaafd kan dan een beschrijving zijn van het toen gemeten functioneren, maar niet van wie jij in de kern bent of wat later mogelijk wordt als veiligheid, ritme en betekenis terugkeren.
Belangrijk om te weten: ontwikkeling is geen eenmalige trein die je gemist hebt. Ook op volwassen en zelfs hoge leeftijd kan het brein leren en compenseren. Mensen met vroege trauma-ervaringen zien we later regelmatig groeien in specifieke domeinen zodra er rust komt in het zenuwstelsel en er met zachte hand gewerkt wordt aan regulatie, concentratie en tempo. Het patroon is vaak dat snelheid en mentale flexibiliteit kwetsbaar blijven, terwijl inzicht, praktische wijsheid, creativiteit en relationele intelligentie juist kunnen bloeien. Een oude IQ-score vertelt daar weinig over. Het is dus legitiem om de betekenis van die uitslag te herijken in het licht van je levensverhaal.
Je vraag “hoeveel invloed” heeft dus twee kanten. Ja, veel – in de zin dat trauma jarenlang de knoppen voor aandacht, geheugen en leren kan bedienen. En tegelijk is het niet deterministisch – met trauma-geïnformeerde benadering, lichaamsgerichte regulatie, ritme, zingeving en veilige relaties verschuift het kompas. Soms helpt het om nu, vanuit je huidige basis, opnieuw te laten kijken naar je sterke en zwakke kanten in het dagelijks functioneren, met aandacht voor tempo, prikkelverwerking en executieve functies. Niet om je te labelen, maar om te snappen hoe jij leert en leeft, zodat verwachtingen en steun daarop aansluiten. Het doel is niet “slimmer worden op papier”, maar ruimte maken voor wie je bent zonder dat oude stress je voortdurend onderuithaalt.
Tot slot, geef jezelf krediet. Dat je dit scherp ziet en er woorden aan geeft op jouw leeftijd zegt iets goeds over je veerkracht en reflectie. Vroegkinderlijke pijn mag verklaren zonder je te reduceren. Jij bent duidelijk meer dan een score van toen.
Hope this helps,
Greetz Jim
Meer informatie
Disclaimer
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Empower jezelf met Kennis van PsychoseNet
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
- Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
- Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
- Kijk ook naar ons tweedelige WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN over afbouwen van psychiatrische medicaties met Jim van Os en Peter Groot;
Deel 1 is vooral voor afbouwers bedoeld; Deel 2 vooral voor voorschrijvers. - Wil je een PERSOONLIJK ADVIES bij het kiezen van een AFBOUWSCHEMA?
Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. - Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik dan de KNMP-rekenhulp.
- Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
- Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
- Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
- Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van PERSOONLIJK HERSTEL? Kijk dan onze animatie hierover of bekijk ze allemaal.
- Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan het mini-college van Jim van Os.
- Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan naar het mini-college van Jim van Os.
- Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is ‘in je hoofd’, wat is het dan wel? Bekijk het mini-college WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan? van Jim van Os.
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
- Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
- Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
- Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere GGZ? Zie de website van Stichting Weerklank.
- Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet, allesovertrauma of stichting trauma en dissociatie.
Beantwoord door: Jim van Os op 11 november 2025
