Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Mijn zoon is (rand)psychotisch en hij heeft een enorme behoefte aan grip op wat er in zijn hoofd en lijf gebeurt.
Wat kan ik hem uitleggen?
Hij heeft momenteel geen hulp. Wel krijgt hij via de huisarts vanaf vandaag een antipsychoticum.
Is er bijvoorbeeld een artikel dat hij kan lezen voor een beetje houvast?
Beste M.,
Dank je wel voor je vraag!
Wat een pittige situatie zeg, voor je zoon en voor jou. Het is echt niet niks, zo’n randpsychotische toestand waarin je hoofd en lijf ineens rare dingen lijken te doen die je nooit hebt aangeleerd of gewild, en dan ook nog geen duidelijke hulpstructuur in beeld… Maar wat wél hoopvol is: het feit dat jij zoekt, dat jij naast hem staat, en dat hij zelf grip wil krijgen. Dat is echt een soort goudstaaf midden in de mist. Want als iemand nog wil begrijpen, duiden, vastpakken wat er gebeurt – dan is er hoop, richting, herstelkracht.
Dus wat kun jij hem uitleggen?
Nou kijk, een psychose – of randpsychose of hoe je het ook noemt – is niet iets wat je bent, maar iets wat je meemaakt. En het gekke is: eigenlijk is het een uit de hand gelopen betekenisgevingsproces. Het hoofd probeert een vorm te vinden om overweldigende gevoelens, prikkels, stress of existentiële dingen een plek te geven, maar dat lukt niet goed meer binnen de normale kaders. En dan kan het systeem (het brein dus) rare bochten gaan maken. Alsof er ineens een soort alternatieve logica opduikt die op zichzelf coherent voelt, maar niet meer klopt met de buitenwereld. En dat voelt zó gek… dat je denkt: ben ik nou gek, of de wereld?
Hij zit dus als het ware in een soort hyper-betekeniszoekende toestand. Het hoofd wil alles snappen, maar het lijf is overprikkeld, en de slaap vaak ook van slag. En als je hoofd dingen wil duiden terwijl je lijf brandt en je nachten raar zijn – ja dan krijg je innerlijke chaos, controleverliesgevoel en rare gedachten. Dus dat grip willen krijgen op wat er gebeurt is niet alleen logisch, het is ook het begin van herstel.
Wat hem echt zou kunnen helpen is dit mini-college dat ik heb gemaakt over psychosegevoeligheid en hoe je dat kunt begrijpen, en dit college over waarom we beter kunnen spreken van psychosegevoeligheid in plaats van ‘schizofrenie’.
Die twee samen geven een soort landkaart van waar hij in terecht is gekomen, en vooral: dat hij niet de enige is. Echt niet. Er zijn zóveel mensen die dit soort ervaringen meemaken en uiteindelijk ook weer grip krijgen, al is het pad meestal niet recht en kort, maar met bochten en leermomenten.
En wat hem ook kan helpen: het boek Kopzorgen: Psychose Begrijpen in 33 Vragen. Dat is geschreven in gewone taal, kritisch én hoopvol, en gaat precies over hoe je betekenis kunt geven aan zo’n ervaring.
Ook onze animaties op de website kunnen helpen, evenals onze artikelen over “wat is psychose”.
Ook goed om te weten: herstel is niet hetzelfde als ‘symptoomvrij zijn’. Herstel is: leren leven met, je verhouden tot wat je meemaakt, betekenis geven aan je gevoeligheid, en er een plek voor vinden in je leven. Daarvoor is het soms tijdelijk nodig om met medicatie wat rustiger te worden – dat is dan als het ware een brug – geen oplossing op zich, maar iets wat ruimte kan scheppen voor herstel.
Als hij nu net met een antipsychoticum begint, kan dat wat rust brengen – maar hou er rekening mee dat het ook bijwerkingen kan geven, zeker in het begin. Als hij rare dingen merkt: sloom, stijve spieren, wazig hoofd – niet schrikken, even overleggen met de huisarts. En vooral: wees kritisch op langdurig gebruik zonder evaluatie. De kunst is uiteindelijk: zo min mogelijk medicatie, met zo veel mogelijk betekenisgeving, leefstijlherstel en support.
Kijk ook even bij Stichting Weerklank over stemmen horen en psychosegevoeligheid – er zijn ook groepen waar je met anderen kunt praten over wat je meemaakt.
Misschien kunnen jullie samen op een rustig moment die mini-colleges of het boek erbij pakken, en wat hardop nadenken: wat herken ik? Wat voelt waar? Wat helpt een beetje? Zo komt de grip vanzelf – al is het misschien eerst maar een klein stapje per keer.
Hope this helps en kijk vooral bij de informatie hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen.
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
