Je kent het misschien: iemand vertelt dat hij het leven niet meer ziet zitten, en voordat je het weet zit je in een soort diagnostische drietrapsraket. Formulieren, protocollen, vinkjes. Alsof je met genoeg hokjes ooit kunt voorspellen hoe het iemand echt vergaat. Is het risico ‘hoog’, ‘laag’ of ‘middelgroot’? Het moet worden gekwantificeerd.
Maar eerlijk gezegd – en laten we dat hier op PsychoseNet gewoon zeggen – het werkt niet zo. Mensen passen niet in vakjes. En zeker niet wanneer ze wankelen op de grens tussen blijven en verdwijnen.
Wat wel helpt, is iets dat zowel oeroud als verrassend modern is: nabijheid. Echte, menselijke nabijheid, die boven de risicoscore komt te staan. Dat is geen techniek, maar een manier van zijn. Een uitnodiging om samen te kijken wat de wanhoop probeert te vertellen.
Geen dapper-doen, maar nieuwsgierig blijven
In de praktijk zie je het steeds weer: zodra je stopt met risicoplaatjes maken en begint met luisteren, gebeurt er iets. Mensen ontspannen. Er ontstaat ruimte. Een verhaal komt op gang – vaak rommelig, met zijpaden, stiltes, tranen, irritatie, alles door elkaar. Maar dat verhaal is de wegwijzer.
Je hoeft niet stoer te doen. Je hoeft niet te weten hoe het moet. Het enige wat je hoeft te doen, is nieuwsgierig blijven.
Waar komt de pijn vandaan?
Wat is er precies ondraaglijk?
Wat probeert het suïcidale verlangen in hemelsnaam duidelijk te maken?
Dat zijn geen ‘interventies’. Dat is gewoon goed mensenwerk.
Hoop als weerbarstige vorm van zorg
Hoop is geen suikerlaagje dat je even aanbrengt. Het is ook niet zeggen: “Het komt wel goed.” Dat weet niemand, en het voelt vaak ook niet zo.
Hoop is eigenlijk iets heel anders. Het is de stille boodschap:
“Ik blijf bij je, ook nu jij het niet meer kunt dragen. Dan draag ik even mee.”
Dat simpele gebaar – blijven zitten, niet wegkijken, nog een vraag stellen, iets meezoeken – heeft meer impact dan welke statistiek of risicoscore ook. Mensen voelen dat. Ze voelen dat ze ertoe doen. En dat maakt soms net genoeg verschil om niet uit te stappen.
Beter opnieuw kijken dan voortbouwen op oude aannames
Ieder mens is een dynamisch wezentje. En toch blijven diagnoses, behandelplannen en aannames soms jarenlang staan als stenen monumenten. Terwijl de persoon allang ergens anders staat.
Daarom helpt het om regelmatig alles opnieuw te bekijken:
de diagnose, het verhaal, eerdere ervaringen, lichamelijke klachten, mogelijke trauma’s, medicatie, bijwerkingen, de thuissituatie… alles. En dan samen opnieuw puzzelen: is dit nog steeds het juiste verhaal?
Mensen voelen zich vaak al rustiger en veiliger wanneer iemand oprecht bereid is om opnieuw mee te denken, zonder oordeel en zonder haast.
Een samen gemaakt noodplan als ankerpunt
Een noodplan – laten we het gewoon zo noemen – is een klein, overzichtelijk documentje dat je samen maakt. Het is geen formulier dat je invult om een protocol af te vinken; het is een gesprek dat je samenvat.
Wat helpt als het misgaat?
Wie mag je bellen?
Wat kun je zelf proberen?
Wat moet je vermijden?
Welke woorden of situaties trekken je juist dieper de wanhoop in?
En vooral: wat maakt dat je er ondanks alles nog bent?
Zo’n plan is eigenlijk een belofte in papieren vorm:
We denken samen vooruit. Je staat er niet alleen voor.
Ook de professional is een mens (gelukkig maar)
Werken met suïcidale mensen is zwaar. Ook voor behandelaren. Het raakt, het ontregelt, het maakt je soms onzeker. Dat mag. Je hoeft niet de onfeilbare expert te zijn. Sterker nog: mensen voelen haarfijn aan wanneer je je menselijkheid achter je bureau hebt geparkeerd.
Zorgprofessionals die zich gesteund voelen, durven meer aanwezig te zijn. Meer te luisteren. Minder in paniek te schieten. En dat maakt álle verschil voor degene die wankelt.
Tot slot: geen magie, wel menselijkheid
Een suïcidale crisis is niet oplosbaar met een truc, een test of een ‘behandelpad’. Het is een intense menselijke noodsituatie. En omdat het menselijk is, vraagt het om mensenwerk: nabijheid, erkenning, samen puzzelen, blijven zoeken naar betekenis.
We hoeven het niet perfect te doen.
We hoeven alleen bereid te zijn om naast iemand te gaan zitten die niet meer weet hoe hij moet blijven bestaan.
En dat, gek genoeg, is vaak de krachtigste vorm van zorg die er is.
Meer lezen over Nabijheid?
- Nynke Boonstra over menselijkheid in de psychiatrie
- Seval coacht hulpverleners richting menselijke nabijheid
- Quote Het overkomt je – suïcide preventie week 2024
Denk je aan zelfmoord?
Denk je aan zelfmoord? Bel of chat met 113 Zelfmoordpreventie.
Dat kan 24 uur per dag. Bel 113 of ga naar www.113.nl.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Geef een reactie