Hoewel elke psychose anders is, zijn er ook veel overeenkomsten valt May-May op. Bijvoorbeeld bepaalde thema’s die vaak terugkomen. In deze briefwisseling geeft ze een aantal voorbeelden en vraagt Jim van Os om zijn visie over de inhoud van psychosen.
Vraag May-May:
“Ha Jim,
Er wordt vaak gezegd dat elke psychose anders is. Wat mij echter opvalt in gesprekken met andere (oud)patiënten en naasten is dat de inhoud van psychosen ook vaak veel dezelfde elementen bevat. Alhoewel niet alle elementen bij iedereen voorkomen en ieder weer eigen variaties heeft. Hieronder geef ik een aantal voorbeelden.
Het idee dat de AIVD/CIA je in de gaten houdt
Toen ik psychotisch was, had ik het idee dat er camera’s in mijn huis geplaatst waren, dat telefoongesprekken werden afgeluisterd (op dat idee kwam ik toen iemand aan de andere kant van de lijn zei dat iemand meeluisterde), en dat sommige televisie-uitzendingen speciaal voor mij bedoeld waren. Hierdoor had ik het idee dat de AIVD me in de gaten hield.
Ook in andere verhalen lees ik terug dat sommige mensen denken dat er afluisterapparatuur in hun huis is geïnstalleerd (Van Velzen, 2005). Ook Van der Gaag (2003, p. 2) geeft aan dat de AIVD vaak een verklaring is die de patiënt bedenkt om de vreemde prikkels te kunnen begrijpen.
Een betekenis toekennen aan kleuren
Sam geeft aan dat de kleur ‘oranje’ in zijn psychosen een speciale betekenis had. Hij moest allerlei ‘oranje’ dingen aanraken en ‘oranje dingen’ doen. Zo heeft hij een keer met een baksteen een ruit ingegooid omdat die onder een oranje luifel zat. Zelf kende ik ook allerlei betekenissen toe aan kleuren. Had iemand bijvoorbeeld een rode trui aan, dan betekende het dat diegene door de AIVD gestuurd was en mij zou beschermen.
Vergiftigd worden als je iets eet of drinkt
In een eerdere blog heb ik er reeds over geschreven dat ik vaak het idee had dat ik water moest drinken waarbij ik of de mensheid kon redden of vergiftigd kon worden. De angst om vergiftigd te worden heb ik ook van andere mensen gehoord.
Mensen in de omgeving zijn nep/acteurs
Bas Labruyère schetst in zijn film Verloren Jaren dat hij dacht dat de mensen van zijn filmacademie er verantwoordelijk voor waren dat er acteurs in een coupe zaten als hij in de trein zat. Een soortgelijke ervaring hoorde ik van een moeder die me om raad vroeg. Zij dacht dat haar ouders niet haar echte ouders waren maar een masker op hadden. Zelf heb ik ook het gevoel gehad dat er mensen in mijn omgeving geschminkt waren tot personages die ik kende (mijn buurman, de hulp in huis) maar dat het in feite acteurs waren.
Geesten die je bezoeken
Zelf heb ik de ervaring gehad dat geesten me bezochten. Zie ook onze eerdere blog hierover. Vanuit mijn opname in de kliniek kreeg ik het idee dat een andere patiënte hetzelfde mee maakte. Hierover praten met de psychiater kan echter erg lastig zijn omdat wij geen cultuur hebben waarin hierover gepraat wordt. Psychiaters vragen er niet naar en als je erover begint kan het afgedaan worden als ‘’onzin’’, waardoor je er een volgende keer niet meer over praat.
Het idee dat je contact hebt met God en/of met de duivel
Een mede-patiënt die ik sprak had het erover dat hij de duivel had verteld dat er voor miljoenen jaren vrede aan zou komen. Een mede-patiënte in een andere kliniek dacht dat zij de duivel, Iblis, was. Zelf heb ik ook verschillende keren het idee gehad tegen de duivel te hebben gestreden. Gelukkig was daar Christus om me te helpen en vertelde hij me over hoe hij de wereld ziet. En sindsdien wil ik een bijdrage leveren aan vrede.
Ook in de blog van Tim Knoote op PsychoseNet las ik dat hij dacht dat God tegen hem gesproken gehad en dat hij voor wereldvrede wilde zorgen. En ook had ik contact met iemand die naar een Afrikaans land is gereisd om daar kwetsbare vrouwen te helpen nadat ze met Christus gesproken had.
Kortom, het lijkt erop dat de inhoud van psychosen soms overeenkomt
Is dat zo? En hoe komt dat toch? Wat denk jij Jim? Herken jij die thema’s? En zou het goed zijn als hier wetenschappelijk onderzoek naar komt, zodat bijvoorbeeld (beginnende) hulpverleners en naasten met een psychose weten wat iemand door kan maken? Bijvoorbeeld met behulp van inhoudsanalyse en/of literatuurstudie? Dat is een onderzoeksmethode die ik zelf in mijn promotieonderzoek gebruikte.
Groeten,
May-May
PS En natuurlijk dient er rekening mee gehouden te worden dat mensen het soms erg lastig vinden om over de inhoud van hun psychosen te praten. En sommige mensen kunnen de inhoud van hun psychose ook niet meer herinneren.”
Antwoord Jim van Os, psychiater en hoogleraar psychiatrie:
“Jee May-May dank, mooi die verbanden die je weer legt! Het helpt ons de dingen met de broodnodige verwondering te bekijken.
Er is het nodige onderzoek gedaan naar de inhoud, structuur en economie van de belevingen die mensen kunnen hebben in een psychose. Het probleem echter is dat de wij, de onderzoekers, weinig hebben ondernomen om bevindingen kort te sluiten met de ervaringen van mensen die het beleefd hebben. Met als gevolg dat er nog altijd een kloof is tussen ervaringskennis en professionele kennis.
Gelukkig zijn je observaties en je vragen een uitnodiging aan ons die kortsluiting op te zoeken. Alleen samen kunnen we de bevindingen van wetenschappelijk onderzoek duiding geven en praktisch bruikbaar maken.
Dus, in antwoord op je vraag: ja ik herken dat zeker. Dat wil zeggen: psychose kent persoonlijke thema’s, die binnen dezelfde persoon over de tijd telkens weer de kop op nijgen te steken.
Daarnaast zijn er ook universele thema’s in psychosen, die bij veel mensen op dezelfde manier naar voren komen
Het is een beetje als dromen: veel mensen hebben persoonlijke droomthema’s die de neiging hebben met regelmaat voorbij te komen in de slaap. Aan de andere kant hebben de meeste mensen wel eens de ervaring gehad in hun dromen te kunnen vliegen, te vallen, naakt te zijn in een publieke situatie, achtervolgd te worden, etc.
Je kunt psychose beter begrijpen door er van uit te gaan dat de inhoud in essentie niet anders is dan gewone menselijke zorgen en preoccupaties. Dit zijn dingen als: kan ik de ander vertrouwen? Ben ik eigenlijk wel het kind van mijn ouders? Is deze situatie bedreigend voor me of beeld ik het me in? Is er een god? Is dit toeval of heeft het iets met mij te maken? Lachen die mensen om mij of hebben ze gewoon lol? Ben ik een slecht mens of ben ik gewoon te streng voor mezelf? Zijn die angstige gedachten in mijn hoofd wel normaal?
We kennen deze thema’s allemaal, en we weten dat voor de ene persoon het thema van vertrouwen belangrijk is, terwijl voor een ander het thema’s van het goddelijke op de voorgrond staat. Met andere woorden: er zijn universele menselijke zorgen en preoccupaties, en welke het meest op de voorgrond staat verschil van persoon tot persoon.
Een psychose kun je zien als een uit de hand gelopen menselijke zorg of preoccupatie
De twijfel over of iets toeval is, gaat over in de zekerheid dat een nieuwsbericht over een ongeluk in een ander land veroorzaakt is door de persoon zelf; de twijfel over een toevallige gelijkenis met de persoonlijke situatie van iets op TV gaat over in de zekerheid dat de nieuwslezer het over de persoon zelf heeft; de twijfel of andere mensen het misschien over jou hebben gaat over in de zekerheid dat het spionnen zijn die informatie over jou aan het vergaren zijn.
Oftewel: de thema’s in psychosen zijn menselijk
Maar hoe komen ze dan tot stand? Je verwijst zelf al naar een oude theorie dat waanideeën een reactie zijn op een vreemde ervaring, waar de mensen vervolgens een verklaring voor gaan zoeken.
Bijvoorbeeld als iemand opeens stemmen hoort is dit vaak een zo overweldigende vreemde ervaring dat de persoon zich genoodzaakt voelt om met een verklaring te komen. Dit kan dan bijvoorbeeld zijn dat de buren een apparaat hebben om hun stemmen in je hoofd te projecteren.
Het zoeken naar een verklaring is menselijk – je zou het zelfs het gezonde gedeelte van de psychose kunnen noemen
Maar vaak leiden de verklaringen tot sociale conflicten, vanwege het voor andere mensen ongeloofwaardige karakter ervan.
In conclusie: sommige mensen kunnen goed vertellen hoe de psychose begint met een bizar vreemde ervaring, bijvoorbeeld een ervaring van stemmen horen, maar het kan ook een ervaring zijn dat de wereld er vreemd, dreigend en anders uitziet, inclusief de mensen die je dierbaar zijn, zoals je ouders. Deze ervaring is zo vreemd, dat de persoon naar een verklaring gaat zoeken – waarvan wij vinden dat het waanideeën zijn, maar die eigenlijk beter gezien kunnen worden als opgeblazen maar in essentie normale menselijk zorgen en preoccupaties.”
Geef een reactie