Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
Recent heb ik de aripiprazol afgebouwd omdat ik hevige acathisie ervaarde. Ik ben precies een maand geleden van 5 mg naar 2.5 mg gegaan, en drie weken geleden van 2.5 mg naar 0 mg. Aanvankelijk stopte de acathisie. Echter is de acathisie nu weer terug, sinds ongeveer 10 dagen. Ik snap er niks van en maak me behoorlijk veel zorgen.
Kan dit kloppen? Komt dit vaker voor en trekt dit ook weer weg?
Groetjes,
V.
Hey V., dank voor je vraag!
Gekmakend herkenbaar dit. Je bouwt aripiprazol af, de acathisie zakt weg, en dan… 10 dagen later komt het weer opzetten. Je doet niks “fout”. Dit kan kloppen. Bij aripiprazol zie je vaak vertraagde verschijnselen na een dosiswijziging, precies in de bandbreedte van één tot drie weken. Biologisch zit het zo ongeveer: aripiprazol is een partiële dopamine-agonist. Tijdens gebruik past je brein zich aan de receptorstand aan. Als je dan in stappen omlaaggaat, verandert de prikkelbalans niet lineair. Receptoren die tijdelijk gevoeliger zijn reageren dan soms juist méér, met interne motorische onrust als gevolg. Dat geeft die rare golf: eerst rust, daarna weer acathisie. Windows and waves dus. Vervelend, maar meestal tijdelijk.
Wat nu helpt is denken in drie sporen. Het eerste is zekerheid en veiligheid. Acathisie kan je stemming donker kleuren en is gelinkt aan sombere, soms suïcidale gedachten. Neem ieder zwart randje serieus. Je kunt altijd contact opnemen met 113.
Het tweede spoor is medicatie fijnslijpen met je voorschrijver. Soms trekt dit vanzelf weg als je zenuwstelsel verder recalibreert. Soms heb je juist baat bij een micro-aanpassing: ofwel een héél kleine herintroductie van aripiprazol (mini-reinstatement) om de onrust te breken en daarna trager afbouwen, of een tijdelijk tegenmiddel zoals een bètablokker, of in sommige gevallen een lage dosis van een middel dat 5HT2 blokkeert. Heel individueel, altijd kort evalueren en weer afbouwen zodra het kan. Als er een benzodiazepine wordt ingezet, doe dat zo spaarzaam en kort mogelijk en denk bij afbouw aan het Ashton Manual om ellende te voorkomen. Doel blijft de minimaal effectieve ondersteuning, niet een nieuw medicatieverhaal erbovenop.
Derde spoor is zenuwstelsel reguleren in het dagelijks leven. Saai maar dé basis: vaste slaaptijden, ochtendlicht, even geen cafeïne en alcohol, kleine maaltijden met genoeg eiwit, dagelijks bewegen in rustige intensiteit, en meerdere keren per dag lang uitademen of een paar minuten lichaamsgerichte ontspanning. Alles wat sympathische arousal omlaagbrengt, helpt acathisie. Het klinkt kneuterig, maar je zenuwstelsel is gek op voorspelbaarheid. En plan je dag in korte blokjes met micro-pauzes; overvraag je motoriek niet.
Over de afbouw zelf: je stapte van 5 mg naar 2.5 en toen naar 0 mg met drie weken ertussen. Netjes, maar voor gevoelige systemen kan dat nog steeds snel zijn. Hyperbolisch en met lange tussenpozen werkt vaak beter: grotere stappen als je hoog zit, steeds kleinere stapjes naarmate je lager komt. Taperingstrips kunnen juist in die laatste milligrammen het verschil maken.
Samengevat: ja, dit patroon komt vaker voor bij aripiprazol en ja, het trekt in de regel weer weg als je systeem de nieuwe stand vindt. Hou het veilig, bespreek met je voorschrijver één kleine, omkeerbare stap, en geef je lijf de beste kans met rust, ritme en regelmaat. Jij bent niet kapot, je zenuwstelsel is aan het bijstellen.
Hope this helps en kijk vooral ook bij de informatie hieronder.
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
