Anxiolyse betekent angstreductie. Medicijnen die de angst kunnen verminderen worden anxiolytica genoemd. Een belangrijke groep medicijnen met een rustgevende en ontspannende werking zijn de benzodiazepines, met middelen zoals diazepam (valium) en oxazepam (seresta).

Wat zijn benzodiazepines?

Benzodiazepinen, in spreektaal benzo’s genoemd, zijn medicijnen met een rustgevende en ontspannende werking. Benzodiazepinen worden in de volksmond ook aangeduid als: slaappillen, kalmeringsmiddelen, pammetjes (de naam eindigt meestal op ‘pam’), of met de merknamen Seresta of Valium. Benzodiazepinen worden vaak voor een korte periode voorgeschreven wanneer je veel last hebt van angst of onrust, of wanneer je slaapproblemen hebt.

De problematiek die schuilgaat achter deze symptomen wordt met medicatie niet opgelost. Het is van belang om hier aandacht aan te schenken en zicht te krijgen op de onderliggende oorzaken. Hiermee aan de slag gaan is meestal een langdurig en ingewikkeld persoonlijk proces, waarbij veel factoren in het leven een rol spelen. Tegelijkertijd is hiermee aan het werk gaan, al of niet met professionele ondersteuning, de sleutel in het omgaan met de spanningsklachten en het weer af kunnen bouwen van deze medicatie. Hierin is het steeds zoeken naar de balans tussen comfortabel voelen, uit de comfortzone durven stappen met nieuwe uitdagingen en daarna met het aangeleerde nieuwe gedrag weer comfortabel leren voelen.

Verslavende werking

Benzodiazepinen hebben een verslavende werking. Dat betekent dat het lichaam er afhankelijk van wordt, dat er steeds meer medicatie nodig is voor hetzelfde effect en/of dat bij het stoppen met de medicatie ontwenningsverschijnselen ontstaan. Gebruik deze medicijnen altijd in goed overleg met een arts en bouw zorgvuldig af. Lees de bijsluiter om de nadelige gevolgen en de bijwerkingen goed in beeld te hebben.

Benzodiazepinen bij slaapproblemen

Sommige benzodiazepinen werken versuffend en ontspannen de spieren. Deze kunnen in een kortdurende of langdurende variant voorgeschreven worden bij slaapproblemen. Door gewenning neemt de werking van de medicatie na verloop van tijd af. Het is belangrijk deze middelen niet langer dan 2 weken te gebruiken omdat er afhankelijkheid op kan treden.

Kortwerkende benzodiazepinen

Bij problemen met het in slaap komen worden kortdurende benzodiazepinen voorgeschreven. Ze beginnen meestal binnen een half uur te werken en werken zo’n 2 tot 6 uur door. Hieronder de meest voorkomende kortdurende benzodiazepinen, met tussen haakjes hun (soms oude) merknaam:

- Brotizolam (Lendormin)
- Loprazolam (Dormonoct)
- Midazolam (Dormicum)
- Nitrazepam (Mogadon)
- Temazepam (Normison)
- Zolpidem (Stilnoct)
- Zopiclon (Imovane)

Nota bene: Zolpidem (Stilnoct) en Zopiclon (Imovane) zijn wel slaapmiddelen maar geen benzodiazepinen.
Het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS) gaat hier ook anders mee om.
Zopiclon en Zolpidem worden ook wel Z drugs genoemd en worden door het GVS vergoed.
Benzodiazepinen worden niet door het GVS gedekt tenzij ze worden voorgeschreven met een zgn. B2 codering.

Langwerkende benzodiazepinen

Bij problemen met doorslapen worden langwerkende benzodiazepinen voorgeschreven. Deze medicijnen werken meestal na een uur en de werking houdt zo’n 8 tot 12 uur aan.
Ze beginnen meestal na een uur te werken en de werking houdt 8 tot 12 uur aan.
Hieronder de meest voorkomende langwerkende benzodiazepinen, met tussen haakjes hun merknaam:

Diazepam (Valium, Stesolid)
Flurazepam (Dalmadorm)
Lorazepam (Temesta)
Lormetazepam (Noctamid)
Nitrazepam (Mogadon)
Oxazepam (Seresta)

Benzodiazepinen bij angst of onrust

Benzodiazepinen werken kalmerend en vlakken emoties af. Ze werken vooral bij meer chronische angst of spanning. Bij paniekaanvallen werken ze minder goed. Ook hier geldt dat na verloop van tijd gewenning op treedt en afhankelijkheid kan ontstaan. Het is advies is om bij angst benzodiazepinen niet langer dan twee maanden te gebruiken en het afbouwen en stoppen met de medicatie in goed overleg met een arts te doen.

Hieronder de meest voorkomende benzodiazepinen die bij angst en onrust worden voorgeschreven, met tussen haakjes hun merknaam:

Alprazolam (Xanax)
Bromazepam (Lexotanil)
Chloordiazepoxide (Librium)
Clobazepam (Frisium)
Clorazepinezuur (Tranxène)
Diazepam (Valium)
Lorazepam (Temesta)
Oxazepam (Seresta)
Prazepam (Reapam)

Bijwerkingen van benzodiazepinen

Sommige mensen ervaren bijwerkingen door het gebruik van benzodiazepinen. Dit zijn de meest voorkomende bijwerkingen:

sufheid, slaperigheid;
minder alert, concentratieproblemen;
slappe spieren;
somberheid;
geen zin in contact;
problemen met het geheugen;
minder zin hebben in seks;
een leeg gevoel;
gevaarlijke situaties onderschatten;
weinig zin hebben om iets te ondernemen;
snel geïrriteerd zijn door de omgeving;
benauwdheid;
sneller struikelen, vallen;
coördinatieproblemen.

Neem contact op met je arts/psychiater/apotheker als je veel last hebt van bijwerkingen en je je zorgen maakt.

Afbouwen en stoppen

Om afhankelijkheid te voorkomen is het belangrijk benzodiazepinen niet te lang te gebruiken. Overleg met je arts of psychiater hoe je het best kunt stoppen. Het is het veiligst om rustig af te bouwen, zodat je niet te veel last krijgt van onttrekkingsverschijnselen.

Bekijk de animatie “Hoe kom ik van medicatie af?”

Dit zijn een aantal veel voorkomende fysieke onttrekkingsverschijnselen:

stijfheid;
maagproblemen;
je grieperig voelen;
visuele problemen;
duizeligheid.

Dit zijn een aantal veel voorkomende psychische onttrekkingsverschijnselen:

angst;
slapeloosheid;
nachtmerries;
geheugen- en concentratieproblemen;
depressieve klachten;
hallucinaties;
overgevoeligheid voor licht, geluid of aanraking.

Onttrekkingsverschijnselen verdwijnen doorgaans na een aantal weken. Soms duurt het langer, soms krijg je er helemaal geen last van. Bespreek je klachten en zorgen altijd met je arts of apotheker. Levert afbouwen veel problemen op? Taperingstrips kunnen een uitkomst bieden.

Lees er meer over op taperingstrip.nl.

Hebben benzodiazepinen effect op andere medicatie?

Bespreek altijd met je arts welke medicatie je allemaal slikt voor je start of stopt met een nieuw medicijn. Benoem ook eventuele supplementen die je slikt, of homeopathische middelen. Het kan gebeuren dat medicatie die je al slikt niet goed samen gaat met een nieuw middel. Benzodiazepinen kunnen je slaperig maken, andere medicatie kan dit verergeren, zoals:

sommige pijnstillers;
antidepressiva;
antipsychotica;
valeriaan;
antihistamine / anti-allergie tabletten;
beta-blockers.

Heeft alcohol invloed op benzodiazepinen?

Alcohol en benzodiazepines (ofwel slaap- en kalmeringsmiddelen) vormen geen goede combinatie. Ze versterken elkaars verdovende werking, met soms onvoorspelbare gevolgen. Naast enorme slaperigheid kan het ook agressie en vijandigheid bevorderen. Alcohol drinken als je benzo’s slikt wordt dus sterk afgeraden.

Mag je autorijden als je benzodiazepinen slikt?

Het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen leidt tot een verminderd reactie- en beoordelingsvermogen en kan er voor zorgen dat je slaperig wordt. Of je mag autorijden, hangt af van de dosering en van de tijd die is verstreken na de laatste inname.

Kijk voor advies op de website Rij veilig met medicijnen.nl.

Mag je benzodiazepinen gebruiken als je zwanger bent?

Bespreek medicijngebruik altijd met een arts en/of verloskundige als je zwanger bent of wilt worden. Benzodiazepinen kunnen in principe worden gebruikt tijdens zwangerschap, bij een normale dosering zijn er geen speciale maatregelen nodig. Bij hoge doseringen, langdurig gebruik of in combinatie met andere medicijnen kan het ongeboren kindje gewend raken aan de medicatie. Na de geboorte kan het dan last krijgen van ontwenningsverschijnselen.

In de folder Benzodiazepinen bij de zwangerschap en in het kraambed van het Radboud UMC lees je meer informatie.

Stel je vraag over benzodiazepinen in het eSpreekuur