Bij de behandeling van een psychose, manie, depressie of trauma wordt soms medicatie voorgeschreven. Welke soorten medicatie zijn er eigenlijk? Antipsychotica dempen psychotische verschijnselen en antidepressiva kunnen depressieve klachten verminderen.
Dit zijn de meest gangbare medicaties
Antipsychotica
Wanneer je psychotische ervaringen hebt waar je veel last van ondervindt, kan het zijn dat je antipsychotica krijgt voorgeschreven. Antipsychotica worden gebruikt om psychotische klachten te verminderen, en worden ook gebruikt bij de behandeling van een manie in het kader van bipolaire stemmingsgevoeligheid of bij een depressie waarbij ook psychose aanwezig is.
Tip: Met de Antipsychotica Keuzetool van PsychoseNet kun je de bijwerkingen van diverse antipsychotica met elkaar vergelijken. De tool is eenvoudig in gebruik en is overzichtelijk, zodat je op basis van bijwerkingen een bewuste keuze kan maken welke medicatie je wil proberen. Een aanrader voor wie overzicht zoekt.
Antidepressiva
Wanneer je last hebt van een sombere stemming of depressieve gevoelens en gedachtes, kan het zijn dat je antidepressiva krijgt voorgeschreven. Antidepressiva hebben brede effecten op het brein en kunnen depressieve klachten verminderen. Het duurt meestal twee tot zes weken voor de medicatie aanslaat.
Tip: Met de Antidepressiva Keuzetool van PsychoseNet kun je de bijwerkingen van diverse antidepressiva met elkaar vergelijken. Handig!
Benzodiazepinen
Medicijnen die de angst kunnen verminderen worden anxiolytica genoemd. Een belangrijke groep medicijnen met een rustgevende en ontspannende werking zijn de benzodiazepines, met middelen zoals diazepam (valium) en oxazepam (seresta). Langdurig gebruik (meer dan een aantal weken) van benzodiazepines wordt sterk afgeraden omdat dit tot afhankelijkheid/verslaving kan leiden.
Stemmingsstabilisatoren
Stemmingsstabilisatoren zijn een vorm van medicatie die ondersteuning kunnen bieden bij depressie, manie of snel veranderende stemmingswisselingen. Een bekende stemmingsstabilisator is lithium, die vooral wordt toegepast bij behandeling van de manisch depressieve stoornis, ook wel de bipolaire stoornis genoemd, of bipolaire stemmingsgevoeligheid.
Waar je op moet letten als de arts je medicatie wil geven
Het probleem is dat er geen algoritme is dat gaat voorspellen hoe middel X bij persoon Y gaat aanslaan. De een reageert er op als een wondermiddel, de ander wordt er doodziek van. Alle medicamenten die worden gebruikt in de psychiatrie zijn in feite experimenteel: we weten niet hoe ze werken en we weten niet goed wat ze gaan doen bij de persoon (positief EN negatief).
Waar het om draait in de psychofarmacologie is:
1. De voorschrijvende arts/psychiater begrijpt, en is zich bewust van, het experimentele karakter van het voorschrijven van een antipsychoticum / antidepressivum / stemmingsstabilisator en laat zich niet misleiden door het idee dat alles veilig is vastgelegd in richtlijnen en protocollen die altijd bij iedereen geldig en valide zijn.
2. Als de voorschrijvende arts/psychiater een antipsychoticum / antidepressivum / stemmingsstabilisator voorschrijft, dan zorgt hij er voor dat de effecten nauwkeurig worden bijgehouden, geëvalueerd en serieus genomen, vooral vanuit het perspectief van de patiënt en zijn netwerk.
3. De voorschrijvende arts/psychiater is zich er terdege van bewust dat er naast therapeutische effecten ook ongewenste bijwerkingen kunnen optreden die allerlei vormen kunnen aannemen, inclusief de vorm van mentale symptomen zoals depressie, psychose, manie, angst en vele andere dingen.
4. De voorschrijvende arts/psychiater aarzelt niet om het medicament weer te stoppen als blijkt dat het niet werkt, of maar minimaal, en/of als er teveel ongewenste bijwerkingen zijn.
5. De voorschrijvende arts/psychiater begrijpt goed dat veel van de therapeutische effecten die optreden bij het voorschrijven van een medicament, niet zozeer causaal worden veroorzaakt door het medicament zelf, maar door de hoop, perspectief, positieve verwachtingen en het helende effect van het medische ritueel en de begeleidende relatie met de hulpverlener (“placebo-effect”). Dit is belangrijk, want als het placebo-effect een grote rol speelt kan de dosis van de medicatie worden geminimaliseerd of zelfs gestopt.
6. De voorschrijvende arts/psychiater begrijp dat langdurig gebruik van antipsychoticum / antidepressivum / stemmingsstabilisator veranderingen teweeg brengt in het brein waardoor mensen niet zomaar meer kunnen stoppen en prompt “rebound” kunnen krijgen als de medicatie wordt gereduceerd of gestopt. De arts begrijpt dan dat dit geen terugval is van de oorspronkelijke kwetsbaarheid maar het gevolg van breinveranderingen die kunnen worden samengevat on de noemer “oppositional tolerance“.
7. De voorschrijvende arts/psychiater is niet alleen expert in het voorschrijven van medicatie, maar ook in het afbouwen van medicatie (de-prescribing): mensen veilig van medicatie afhelpen zonder ze terug te jagen in een psychose / depressie / manie / angstaanval.
Meer lezen over medicatie en goede zorg?
Jim van Os is auteur van deze boeken:
