Beste Jim,
Ik ben al een tijdje depressief. Vooral in de ochtend voel ik mij heel depressief.
Waarom is de depressie vooral in de ochtend zo sterk aanwezig?
Veel dank!
Veel gezochte termen
De PsychoseNet Kennisbank
Beantwoord door
Auteur
Jim van Os
Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Waarom voel ik mij vooral in de ochtend zo depressief?
Vraag
Antwoord
Hey C., dank voor je vraag!
Die ochtenden… ja, dat is voor veel mensen met depressieve klachten herkenbaar dat het bijna een soort geheim biologisch patroon lijkt waar niemand ooit over praat. En toch is het eigenlijk heel verklaarbaar. Depressie heeft namelijk niet alleen met gedachten en gevoelens te maken, maar ook met je dag-nachtritme, je stresssysteem en de manier waarop je brein ’s nachts herstelt. Dat hele systeem staat bij depressie vaak een beetje “vast”, en dan worden de ochtenden de moeilijkste uren.
Veel mensen met deze klachten ervaren dit: wakker worden met een loodzwaar gevoel, somber, angstig, leeg, geen energie, alles voelt zinloos. Maar dan, naarmate de dag vordert, trekt het langzaam iets bij. Dat is geen karakterfout maar een biologisch ritme dat even niet meer soepel schakelt.
’s Nachts maakt je lichaam cortisol aan om je wakker te krijgen. Normaal stijgt dat rustig. Maar bij depressie is dat systeem gevoeliger en komt die ochtendpiek veel te hard binnen. Dus je wordt wakker in een soort stressstand, nog voor je één gedachte hebt gehad. Dáár begint het. En dan gaan de depressieve gedachten vervolgens meeliften op dat nare gevoel.
Daarbovenop komen medicijnen. Citalopram kan in de beginfase, of als de dosering niet helemaal past, juist die ochtendpieken versterken. Soms zakt dat na verloop van tijd, soms moet je de timing of dosering wat aanpassen. En soms speelt verslaving aan nicotine of alcohol ook een rol, omdat je dan ’s nachts “in onttrekking” wakker wordt en je brein extra gevoelig reageert.
En dan is er nog iets: veel mensen die dit ervaren hebben een lange geschiedenis van te veel zorgen, te sterk zijn voor anderen, te weinig rust nemen voor zichzelf. Dan raakt het hele systeem overbelast, en dat voel je het hardst bij het opstarten.
Het belangrijkste om te weten is: dit patroon zegt niks over wie jij bent. Het zegt alleen dat je systeem iets te veel te dragen heeft. En dat ochtenden dus niet het moment zijn om conclusies te trekken over je leven. Ochtenden zijn bij depressie gewoon oneerlijk.
Wat vaak helpt is eigenlijk verrassend simpel: vaste tijden opstaan, licht in je kamer meteen aan of gordijnen open, iets warms drinken, lichaam zacht in beweging brengen, en even geen grote beslissingen of verwachtingen in het eerste uur. Dat klinkt klein, maar het helpt om die ochtendpiek wat af te vlakken. En soms is er een aanpassing in medicatie of begeleiding nodig om die basale stresscurve weer wat soepeler te krijgen.
Je vraag past dus heel precies in wat we bij heel veel mensen zien. En je hoeft het niet alleen te dragen. Deze vorm van depressie is goed behandelbaar, maar vaak met kleine, regelmatige stappen en wat liefdevolle begeleiding.
Hope this helps,
Greetz Jim
Meer informatie
Disclaimer
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Empower jezelf met Kennis van PsychoseNet
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
- Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
- Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
- Kijk ook naar ons tweedelige WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN over afbouwen van psychiatrische medicaties met Jim van Os en Peter Groot;
Deel 1 is vooral voor afbouwers bedoeld; Deel 2 vooral voor voorschrijvers. - Wil je een PERSOONLIJK ADVIES bij het kiezen van een AFBOUWSCHEMA?
Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. - Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik dan de KNMP-rekenhulp.
- Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
- Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
- Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
- Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van PERSOONLIJK HERSTEL? Kijk dan onze animatie hierover of bekijk ze allemaal.
- Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan het mini-college van Jim van Os.
- Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan naar het mini-college van Jim van Os.
- Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is ‘in je hoofd’, wat is het dan wel? Bekijk het mini-college WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan? van Jim van Os.
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
- Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
- Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
- Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere GGZ? Zie de website van Stichting Weerklank.
- Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet, allesovertrauma of stichting trauma en dissociatie.
Beantwoord door: Jim van Os op 18 november 2025
