Kun je in een psychose normaal functioneren?

Antwoord

Hey S., dank voor je vraag!

Je beschrijft iets wat veel vaker voorkomt dan mensen denken… het idee dat psychose alleen maar klinkt als complete ontregeling, contactverlies, niet meer kunnen werken, niet meer kunnen functioneren. Maar de werkelijkheid is veel subtieler. Psychosegevoeligheid is een spectrum, geen aan/uit-knop. Heel veel mensen hebben periodes waarin hun betekenisgeving net even te strak draait, of waarin ze dingen waarnemen die niet helemaal kloppen met wat anderen zien, en tóch functioneren ze ogenschijnlijk normaal.

Dus ja: iemand kan waarnemingen hebben die niet overeenkomen met de werkelijkheid, en toch werken, converseren, afspraken nakomen en de schijn wekken dat alles prima gaat. Dat gebeurt vaker bij beginnende psychose, of bij mensen die heel goed zijn in camoufleren, of die zelf óók niet precies begrijpen wat er gebeurt en het liefst maar doorleven om niet te hoeven voelen hoe vreemd het is.

Vaak zit er bij dit soort verschijnselen een soort tunnel van aandacht: de persoon focust zich op één betekenis of één gevoel of één waarneming, waardoor die steeds overtuigender wordt. Dat kan oplopen, maar het kan ook langdurig laaggradig aanwezig blijven. In het dagelijkse leven zie je dat dan alleen aan kleine dingen: wat meer achterdocht, spanning, vermijding, minder goed slapen, prikkelbaarheid, of juist hyperfocus op iets wat voor jou niet logisch is.

En hoe help je iemand die zelf in die “tunnel” zit? Niet door overtuigen, niet door corrigeren, niet door discussie. Want dan krijg je vaak het tegenovergestelde effect: de overtuigingen worden nog sterker, en jij wordt misschien onderdeel van het probleem in hun beleving.

Wat wél werkt is de LEAP-manier van verbinden (Luisteren – Empathie – Agree – Partnership). Dat gaat ongeveer zo:

Je luistert eerst volledig naar wat diegene ervaart, zonder oordeel.
Je erkent dat het heel echt voor hem/haar/hen is (verder wordt voor de leesbaarheid ‘hij’ en ‘hem’ gebruikt), ook al zie jij het anders.
Je zoekt een klein stukje overeenstemming, bijvoorbeeld: “Ik zie hoe belastend dit voor je is.”
En vanuit daar bouw je een mini-partnerschap: “Zullen we samen eens kijken hoe we wat rust kunnen creëren? Of hoe we dit samen kunnen volgen?”

Het gaat dus niet om hem corrigeren, maar om hem veiligheid te geven om erover te praten, zonder dat hij bang hoeft te zijn dat je hem gek vindt. Dat opent de deur naar hulp.

Wat je daarnaast kunt doen:

• Houd zachtjes de vinger aan de pols: slaapt hij nog, eet hij, raakt hij gespannen, drinkt hij meer koffie of alcohol, werkt hij veel te hard? Dat zijn vaak de prikkels die psychosegevoeligheid uit balans brengen.
• Je kunt hem uitnodigen om samen steun te zoeken, bijvoorbeeld via huisarts, POH-GGZ, psycholoog of psychiater, zonder het gesprek meteen over “psychose” te laten gaan. Je kunt gewoon zeggen: “Ik zie dat je last hebt van spanning/waarnemingen, en ik wil dat we er hulp bij krijgen zodat het lichter wordt.”
• En als het thuis echt zorgelijk wordt: dan kun je ook de Wijk-GGD of Meldpunt Zorgwekkend Gedrag benaderen. Dat is geen straf, het is juist bedoeld om vroeg in te grijpen voordat het misgaat.

Psychosegevoeligheid hoeft geen ramp te zijn. Als iemand geleerd heeft om er anders mee om te gaan, kan het zelfs een pad naar groei worden. Maar de sleutel is altijd: verbinding vóór advies. Eerst relatie, dan pas richting.

Hope this helps,

Greetz Jim

Meer informatie