We kennen het woord allemaal: protocol. Het klinkt veilig, alsof er een duidelijke weg is die je kunt volgen. In de GGZ heeft het woord bijna een magische lading gekregen. Het suggereert dat er een vast recept bestaat om psychisch lijden te verlichten. Maar klopt dat eigenlijk wel? Kan een protocol in de GGZ niet ook op een heel andere, misschien wel veel behulpzamere manier worden gebruikt?
Welke rol speelt een protocol?
Het woord protocol roept vaak het beeld op van een routekaart voor professionals. Een standaard diagnostisch stappenplan, een richtlijn, een behandeltraject. Handig, want zo lijkt er structuur te zijn in de chaos. Maar er zit ook een gevaar in: dat een protocol verandert in een automatische piloot. Iemand vertelt zijn verhaal, wordt in een categorie geplaatst, en hup – het behandelprotocol gaat van start. Zonder dat er nog veel ruimte is voor ontmoeting, luisteren, samen zoeken.
Toch kan een protocol in de GGZ ook iets heel anders betekenen. Wie psychisch lijdt, ervaart vaak dat het leven vernauwd is tot een tunnel. Je voelt je overgeleverd aan iets dat dwingend is en alles in zijn greep houdt. In zo’n situatie kan een persoonlijk protocol juist steun geven. Niet omdat het je wordt opgelegd, maar omdat je er samen met je hulpverlener aan hebt gewerkt. Het is een vaste manier van werken die jou helpt om grip te krijgen en een stap te zetten uit die tunnel.
Een protocol werkt alleen als het iets is waar jij je in herkent
Neem Laura, die last heeft van angstaanvallen. Zij ontdekte dat het voor haar enorm helpt om een ochtendprotocol te hebben: opstaan, tien minuten rekken en strekken, koffie zetten, en daarna drie dingen opschrijven waar ze die dag haar aandacht op wil richten. Het klinkt eenvoudig, maar dit vaste ritueel geeft haar houvast en voorkomt dat ze meteen overspoeld raakt.
Of denk aan Jamal, die stemmen hoort en zich daar vaak machteloos door voelt. Samen met zijn begeleider maakte hij een protocol: zodra de stemmen te dwingend worden, belt hij zijn zus, zet hij zijn koptelefoon op met muziek die hem rustig maakt, en gaat hij een kwartier wandelen. Het is geen wondermiddel, maar het helpt hem wel om niet kopje-onder te gaan.
En dan is er Marijke, die na een depressie merkte dat ze snel terugviel in piekeren. Haar protocol bestond uit vijf vaste afspraken met een creatieve therapeut. Niet omdat dat “volgens de richtlijn” moest, maar omdat zij voelde: als ik mijn handen gebruik om iets te maken, komt er lucht in mijn hoofd. Dat werd háár manier om uit de tunnel te komen.
Het sleutelwoord is dus: samen. Een protocol werkt alleen als het iets is waar jij je in herkent, iets wat jij mede hebt vormgegeven. Dan wordt het geen keurslijf, maar een bondgenoot.
Een protocol dat niet voorschrijft, maar uitnodigt
Misschien moeten we het woord protocol in de GGZ heroveren. Niet als instrument van bureaucratie, maar als gezamenlijke afspraak die richting geeft. Een protocol dat niet voorschrijft, maar uitnodigt. Dan wordt het niet een vijand die je vrijheid beperkt, maar een vriend die je helpt om nieuwe ruimte te vinden.
En jij? Wat zou jouw persoonlijke protocol kunnen zijn – een klein vast ritueel of afspraak die je helpt om uit de tunnel te komen?
Meer lezen van Jim van Os?
Meer lezen over persoonlijke zorg in de GGZ?
- Individuele Zorg – info van PsychoseNet
- Verschillende vormen van behandeling – info van PsychoseNet
- Waarom de GGZ vastloopt en wat we eraan kunnen doen
- Nieuw model van psychisch lijden – Jim van Os & de Nieuwe GGZ
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de hoofdstukken van PsychoseNet al?
De professionals van PsychoseNet schreven deze hoofdstukken met betrouwbare, hoopgevende informatie.
3 reacties op “Protocol: vriend of vijand in de GGZ?”
Zolang we in de maatschappij niet accepteren dat “dwingende controle” bestaat en benoemen, en zelfs gedachtegoed zoals Andrew Tate bagatelliseren, of zelfs goedpraten onder het mom dat sommige vrouwen dit wel willen, drijven we alleen juist meer slachtoffers in dwingende controle met slachtoffers die niet hersteld worden of zelfs femicide.
Aangezien “dwingende controle” niet wordt meegenomen in sessies bij verschillende instanties en GGZ. ik heb me meermaals proberen aan te melden voor Complex-PTSS en dwingende controle van familiaire narcistisch web en niemand neemt patronen mee, als je al maar mag praten over de dader en patronen en wat het met je deed.
– 4 A4tjes schrijven over dader en patronen en dan ‘gewoon sociale angst voorschotelen’ is victim blaming en schandelijk. Dan helpen deze protocollen ook niet. Dan moeten we “dwingende controle” ook leren in de ogen te kijken vanuit slachtoffer.
Heb ik geen vertrouwen in GGZ of welke andere instantie gericht op psychisch gebied.
Wij hebben nog veel te weinig signalen die op patronen duiden. Vaak niet de de subtiele gasligting zoals, te perfect en snel, love bombing, projectie, schuld terugschuiven, Het emotioneel misbruik: neerhalen/neerbuigend/kleineren/vernederen, stiltebehandelingen etc.
Hallo Jim,
Ik bewonder je creativiteit oude begrippen, zoals protocol, nieuw leven in te blazen. Ik zou echter idd een nieuw woord ervoor uitvinden, want protocol blijft nu eenmaal een sturend document, met weinig ruimte voor interpretatie. Bijv.: ‘ons afspraken boekje’ … zoiets.
Pas na velen jaren, realiseer ik mij de tunnel waarin ik zat, tijdens mijn bezoek aan een psychiater. De tunnel kenmerkt zich door het ‘andersom systeem’. Een systeem waarin twee ouders, als je wilt een ‘protocol’ ontwerpen en volgen om de pedofelie van de vader verborgen te houden. Opeens bleek door een ‘diagnose’ (zo dacht ik toen) ik inderdaad de schuldige te zijn! Het ‘tegenover’ waarin ik mijn kleine ikje altijd tegen moest verweren, bleek opeens in hun recht te staan! Ze kregen gelijk van de psychiater! Een levenslang gevecht tegen een ‘tegenwil’ van jouw existentie… staat in een schrikbeeld plots voor je: je eigen ouders.
Een ‘omgekeerd systeem’ raak je niet zomaar 1 2 3, kwijt: long road! En wie is die diagnosticerende psychiater dan nog? Een uiterst moeilijke positie hoor.
Hetgeen mij uiterst bevreemd, nog steeds, is dat je argeloos terugvalt op datzelfde systeem, omdat je daar ‘veiligheid’ aan ondervindt. De ‘familie dynamiek’ – een op narcistische leest geschoeide geconditioneerde dynamiek, die in roddel-en achterklap jouw diagnose (en wond) een plek geven: ze schuilen in jouw wond. Weer en nog steeds. Hoofdzaak: hen mankeert niets, zij zijn ‘normaal’.
Binnenkort ga ik mijzelf heilig verklaren, zodra ik deze tunnel achter mij heb. 😊
Hoi Jim,
Wat ontzettend mooi de oplossingen die mensen gevonden hebben om om te gaan met hun psychische kwetsbaarheid! Goed dat je hier aandacht aan schenkt! Ik ga zelf s ochtends wandelen op de hei en drink dan ook een cappuccino bij het restaurant op de hei. S savonds na het avond eten, probeer ik ook weer de hei op te gaan. Jammer alleen dat het weer eerder donker wordt. Persoonlijk houd ik meer van het laatste dat je schrijft: een klein vast ritueel of afspraak die je helpt om uit de tunnel te komen…Het woord ”protocol”’ doet mij denken aan formaliteiten en een keurslijf en ik ben juist graag vrij. Daarbij dienen aanpassingen mogelijk te zijn aan de situatie. Maar goed, ik ondersteun van harte jouw idee om zelf – evt in samenspraak met je behandelaar en naasten – oplossingen te verzinnen om om te gaan met je psychische kwetsbaarheid. Een signaleringsplan kan hierbij ook helpen.
Groetjes,
May-May