Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
Rond de adolescentie heb ik 10 jaar anorexia nervosa gehad. Een onderdeel daarvan was “magisch denken”. Later in mijn leven heb ik depressies met psychotische verschijnselen gehad.
Wat kunt u mij vertellen over een mogelijk verband?
Bij voorbaat dank!
Beste V.,
Dank je wel voor je vraag! Er is zeker iets zinnigs te zeggen over die samenhang. Veel mensen die als tiener anorexia hebben gehad, beschrijven een periode met magisch denken, sterk zwart-wit betekenis geven en strenge regels om angst en onzekerheid te bezweren. Dat is niet “gek”, maar een manier waarop een gevoelig brein orde probeert te maken. Later in het leven kan dezelfde gevoeligheid zich verschuiven richting depressie en psychotische verschijnselen, vooral als er weer veel stress, slaapverlies of existentiële druk is. Het zijn vaak geen losse eilanden, maar variaties op één thema: een brein dat betekenis heel intens verwerkt en snel in de overdrive schiet als de draaglast oploopt.
Er spelen biologische en contextuele factoren mee. Onder- en verkeerde voeding in de anorexiatijd verandert hormonen, slaap en neurotransmissie en kan magisch denken en somberte tijdelijk versterken. Als je daarna ouder wordt en er komen rouw, trauma-echo’s of grote levensovergangen bij, kan datzelfde systeem doorslaan naar somberheid met psychotische kleur. Persoonlijkheidskenmerken zoals perfectionisme, rigiditeit en controlebehoefte beschermen je soms, maar kunnen bij overbelasting juist kantelen richting piekeren, schuld en achterdocht. En zintuiglijke overprikkeling, hyperalertheid en dissociatie – allemaal bekend bij eetstoornissen en trauma – liggen inhoudelijk dicht bij de manier waarop psychose-ervaringen vorm krijgen.
Het goede nieuws is dat die samenhang ook richting geeft. Wat jouw systeem rust geeft bij eetstoornisherstel – stabiele voeding, ritme, slapen, prikkelregulatie, zachte beweging, betekenisvolle verbinding – helpt vaak óók om psychotische kwetsbaarheid laag te houden. Hetzelfde geldt voor hoe je omgaat met gedachten: niet bevechten of letterlijk nemen, maar opmerken, vertragen, terug naar lijf en context. Zie nieuwe oplevingen niet als terug naar af, maar als data: welke stressoren, welke slaap, welke dagstructuur, welke gedachtenloopjes? Daar zit vaak voorspelbaarheid in die je opnieuw kunt benutten.
Kortom, ja, er is een verband te begrijpen, maar niet als lot of label. Eerder als verschillende hoofdstukken van hetzelfde boek, waarin jij gaandeweg leert hoe je zenuwstelsel werkt en wat het nodig heeft om niet in magische overdrive of psychotische betekenisexplosie te schieten. Dat leerproces is soms pijnlijk, maar het maakt je ook steeds vaardiger in jezelf terugvinden.
Hope this helps,
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
