Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Hoi Jim,
Ik heb inmiddels al drie antipsychotica geprobeerd en van alle drie de middelen heb ik acathisie gekregen (Haldol, aripiprazol en olanzapine).
Wat zou jouw advies nu zijn? Is er nog een middel dat valt uit te proberen? Mijn waan is nog even hardnekkig.
Groetjes en dank voor het meedenken!
Hey A., dank voor je vraag!
Acathisie is echt een rotbijwerking. Je voelt het meteen, je kunt er niet tegen vechten en het maakt alles erger. Als je dat bij drie middelen hebt gehad, zegt dat vooral iets over jouw gevoeligheid voor dit soort motorische activatie. Dat komt vaker voor, zeker bij jonge vrouwen. Het betekent niet dat er geen opties meer zijn, maar wel dat je slim en voorzichtig moet kiezen.
Wat ik in zo’n situatie meestal doe is eerst even uitzoomen. Je hebt psychosegevoeligheid en een hardnekkige waan. Je wil dus iets wat rust geeft zonder je dopaminesysteem zo te activeren dat acathisie meteen toeslaat. Dan kom je eerder uit bij middelen met een duidelijk sederend profiel en minder activerende werking. Quetiapine of clozapine vallen dan vaak in beeld. Clozapine is een groot middel qua monitoring, maar qua bijwerkingenprofiel geeft het juist weinig acathisie. Dat is precies waarom het bij dit soort gevoeligheid soms een redder is. Quetiapine heeft dezelfde eigenschap, al werkt het bij wanen niet altijd stevig genoeg op hogere niveaus van ernst.
Een andere route is om te kijken of de doseringen waarmee je start niet te hoog zijn. Bij veel mensen ontstaat acathisie door te snel of te hard opbouwen. Dus traag titreren, in piepkleine stapjes, kan soms het verschil maken. Ook tijdelijk propranolol of mirtazapine erbij kan de acathisie dempen. Dat is geen structurele oplossing, maar het geeft ruimte om een middel te verdragen.
En verder ook belangrijk: ga niet in het model van falen zitten. Als drie middelen acathisie gaven, betekent dat niet dat je onbehandelbaar bent. Het betekent dat je een motorisch gevoelig brein hebt en dat je de route moet finetunen. Je kunt ook kijken naar dingen die naast medicatie helpen om de waan minder dominant te maken: lichaamsgerichte therapie, ACT, veilige exposure aan triggers, leren jezelf wat meer te positioneren tegenover wat je geest je voorschotelt. Want bij hardnekkige wanen is dat stuk minstens zo belangrijk als chemie.
Praat met je psychiater over quetiapine en clozapine als vervolgstap. En stel ook expliciet dat je extreem acathisiegevoelig bent. Dan kan het opbouwschema daarop afgestemd worden. En blijf zelf eigenaar van het tempo, dat maakt een wereld van verschil.
Hope this helps,
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
