Hoi,
Ik vroeg mij af waarom er bij antipsychotica altijd naar de bijwerkingen gevraagd wordt.
Wordt het antipsychoticum gekozen aan de hand van de bijwerkingen soms?
Vriendelijke groeten.
Veel gezochte termen
De PsychoseNet Kennisbank
Beantwoord door
Auteur
Jim van Os
Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Waarom wordt er naar de bijwerkingen van antipsychotica gevraagd?
Vraag
Antwoord
Beste M.,
Goede vraag — en eentje die al een beetje tussen de regels door laat zien dat je niet zomaar alles slikt wat je krijgt voorgeschreven (fijn!). Kijk, antipsychotica zijn medicijnen die ingrijpen op het hele systeem — ze dempen, reguleren, vlakken af, soms brengen ze ook wat rust of helderheid, afhankelijk van wie je bent en waar je in zit. Maar het zijn geen laserstralen, hè. Ze werken op allerlei neurotransmitters tegelijk, en meestal op meer plekken dan je eigenlijk zou willen.
En daar komt dus de crux: de voornaamste reden dat iemand ermee stopt, is niet omdat het niet werkt, maar omdat de bijwerkingen niet te doen zijn. Gewichtstoename, bewegingsstoornissen, seksuele klachten, emotionele afvlakking, somnolentie (overmatige slaperigheid of duffigheid)… en ga zo maar door. Sommige mensen zeggen zelfs: ik voel me minder psychotisch, maar ook minder mens. Dat zegt wel wat.
Dus ja, behandelaren moeten echt altijd de bijwerkingen goed monitoren. En in de praktijk wordt er vaak meer gekeken naar “kan iemand ermee functioneren?” dan naar “voelt iemand zich er nog zichzelf bij?”. En dat is jammer. Want eigenlijk zou je het moeten omdraaien: werkt het voor jou? Niet: zijn de stemmen weg, maar: kun je er weer mee leven?
En ja, bij het voorschrijven kijkt men soms bewust naar bijwerkingen. Als iemand bijvoorbeeld ook onrustig of manisch is, dan kan een wat sederend antipsychoticum als quetiapine juist wél gewenst zijn. Of als iemand juist veel eet, dan wil je liever niet met olanzapine aankomen. Dus het is een beetje een soort medicijn-puzzel, waarbij je zoekt naar: wat is het minste kwaad dat nog iets goeds doet?
Maar eerlijk? We doen het allemaal een beetje op gevoel. Want we weten nog steeds niet goed waarom het bij de één werkt en bij de ander niet. Dus het blijft een beetje pielen. Soms werkt iets omdat het ‘schokt’ — het zet iets stil, onderbreekt het patroon. Maar als je dat te lang blijft doorduwen, dan werkt het juist weer averechts. En dan zit je in een soort medicatie-vacuüm: niet beter, niet slechter, maar wel afgestompt.
Dus: goeie behandelrelatie, veel monitoren, zelf bijhouden hoe je je voelt, bijwerkingen serieus nemen (ook de subtiele) — dat is echt de basis. En dan samen puzzelen: wat is nog nodig, wat kan eraf?
Check de keuzetool als je zelf al eens wil grasduinen.
Hope this helps,
Greetz Jim
Meer informatie
Disclaimer
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Empower jezelf met Kennis van PsychoseNet
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
- Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
- Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
- Kijk ook naar ons tweedelige WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN over afbouwen van psychiatrische medicaties met Jim van Os en Peter Groot;
Deel 1 is vooral voor afbouwers bedoeld; Deel 2 vooral voor voorschrijvers. - Wil je een PERSOONLIJK ADVIES bij het kiezen van een AFBOUWSCHEMA?
Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. - Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik dan de KNMP-rekenhulp.
- Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
- Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
- Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
- Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van PERSOONLIJK HERSTEL? Kijk dan onze animatie hierover of bekijk ze allemaal.
- Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan het mini-college van Jim van Os.
- Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan naar het mini-college van Jim van Os.
- Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is ‘in je hoofd’, wat is het dan wel? Bekijk het mini-college WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan? van Jim van Os.
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
- Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
- Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
- Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere GGZ? Zie de website van Stichting Weerklank.
- Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet, allesovertrauma of stichting trauma en dissociatie.
Beantwoord door: Jim van Os op 12 juni 2025
