Beste Jim,
Bestaan er dwanggedachten waarvan de inhoud wel zo bizar is dat het meer lijkt op een psychotisch idee?
Hoe maak je het onderscheid?
Dank!
Veel gezochte termen
De PsychoseNet Kennisbank
Beantwoord door
Auteur
Jim van Os
Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Bestaan er dwanggedachten met psychotische inhoud?
Vraag
Antwoord
Hey A., dank voor je vraag!
Je raakt hier precies aan iets wat heel veel mensen verwart: wanneer is iets een dwanggedachte en wanneer begint het te lijken op een soort psychotische inhoud. En gek genoeg is het onderscheid vaak minder zwart-wit dan we traditioneel in de DSM-boekjes doen geloven. Het is meer een soort glijdende schaal van angstgevoeligheid, betekenisgeving die overspoelt, en je brein dat tijdelijk even in een soort loop schiet.
Bij dwanggedachten zie je meestal dat de inhoud wel heel heftig, bizar of onlogisch kan zijn, maar dat er ergens nog een klein vonkje besef blijft van: oei, dit voelt niet echt kloppend, dit ben ik niet helemaal, dit is mijn angst die met me aan de haal gaat. Dat vonkje kan trouwens ook superklein zijn, bijna onvindbaar, maar het zit er. Mensen zeggen dan vaak: ik wéét rationeel dat het niet klopt, maar het voelt 100 procent echt. En dat voelen is dan het probleem, niet zozeer geloven.
Bij psychosegevoeligheid gaat het meer over betekenisgeving die echt uit de hand loopt. Dan kan iemand niet alleen een bizarre gedachte hebben, maar ook het gevoel dat het klopt, dat het betekenis heeft, dat het op hem of haar van toepassing is. Het verschil zit dus niet per se in de inhoud, maar in de mate van overtuiging en dwang versus betekenis. Dwanggedachten hebben een dwingende lading en geven angst: ik wil dit niet, maar het dringt zich op. Psychotische ideeën hebben eerder een soort ‘betekenisvolle’ lading: ik wíl misschien zelfs graag snappen wat dit betekent, ook al is het beangstigend.
Veel mensen hebben trouwens een mix. Als iemand zowel angstgevoelig als psychosegevoelig is, kan het ook door elkaar heen schuiven. Dan is er een soort cocktail van angst, overspoeling en betekenisgeving. En dat zegt niks over jou als persoon, het zegt alleen dat je brein onder stress soms de kortste route neemt, en dat routekaartje kan zich per dag anders gedragen.
Wat ook belangrijk is: het is nooit alleen een kwestie van classificeren, het gaat vooral om hoe jij je ertoe kunt verhouden. Bij dwang helpt het om de gedachte juist géén speciale status te geven en hem niet te bevechten. Bij psychosegevoeligheid helpt het om te oefenen met afstand nemen van de betekenislaag, alsof je even van een afstand kijkt naar wat er in je mentale ruimte gebeurt en langzaam weer de baas wordt over het fenomeen in plaats van andersom.
Hope this helps,
Greetz Jim
Meer informatie
Disclaimer
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Empower jezelf met Kennis van PsychoseNet
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
- Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
- Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
- Kijk ook naar ons tweedelige WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN over afbouwen van psychiatrische medicaties met Jim van Os en Peter Groot;
Deel 1 is vooral voor afbouwers bedoeld; Deel 2 vooral voor voorschrijvers. - Wil je een PERSOONLIJK ADVIES bij het kiezen van een AFBOUWSCHEMA?
Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. - Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik dan de KNMP-rekenhulp.
- Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
- Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
- Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
- Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van PERSOONLIJK HERSTEL? Kijk dan onze animatie hierover of bekijk ze allemaal.
- Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan het mini-college van Jim van Os.
- Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan naar het mini-college van Jim van Os.
- Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is ‘in je hoofd’, wat is het dan wel? Bekijk het mini-college WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan? van Jim van Os.
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
- Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
- Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
- Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere GGZ? Zie de website van Stichting Weerklank.
- Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet, allesovertrauma of stichting trauma en dissociatie.
Beantwoord door: Jim van Os op 20 november 2025
