Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Is een gegeneraliseerde-angststoornis nog te behandelen bij een vrouw van 70+?
Ze loopt momenteel volledig vast. Ze is bekend met dwanggedachten en angstklachten. Al vanaf haar achttiende gebruikt ze diazepam 20 mg op voorschrift van de huisarts destijds na een eerste paniekaanval.
Behandeloverzicht: Schematherapie, EMDR, CGT en ACT.
Hi J.,
Ja, ook op een leeftijd van 70+ is een gegeneraliseerde-angststoornis goed te behandelen. Hersenen blijven tot laat in het leven plastisch en trainbaar. Het vraagt alleen een gerichte, trage en zachte aanpak die past bij haar leeftijd, haar geschiedenis en haar zenuwstelsel. Wat ik lees is dat er twee dingen door elkaar lopen: een angst-/dwangprobleem dat ooit is losgebarsten, en een heel langdurig benzodiazepinegebruik met diazepam 20 mg sinds haar achttiende. Dat laatste maakt het zenuwstelsel kwetsbaarder en kan de angstklok harder laten tikken tussen doses door, maar een te snelle wijziging aan de benzo’s kan óók juist ontregeling geven. De volgorde is dus belangrijk: eerst stabiliteit terugwinnen, dan pas voorzichtig verbeteren.
CGT/ACT/EMDR kunnen ook op 70+ prima effect hebben, mits gedoseerd en met veel aandacht voor veiligheid en tempo; bij dwang helpt vaak een zacht-exposure traject met microstapjes, niet stoer forceren. De lat ligt niet op “geen angst meer”, maar op weer kunnen doen wat belangrijk is met wat angst op de passagiersstoel.
Het medische stuk verdient even een ouderengeneeskundige bril. Laat iemand een keer breed meekijken naar factoren die angst kunnen voeden: gehoor/zicht, pijn, slaapapneu, schildklier, B12, ijzer, hartritme, urineweginfecties, obstipatie, en de totale medicatielijst op anticholinergische belasting en interacties. Kleine lichamelijke stressoren houden een angstzenuwstelsel op tilt. Met diazepam 20 mg is het verstandig om voorlopig niks bruusk te veranderen; eerst ritme, dagstructuur en geruststelling terug. Als er later draagkracht is en zij dat zélf wil, kun je met de voorschrijver een extreem trage micro-afbouw over vele maanden bespreken, uitsluitend als het stabiel genoeg voelt en met nauwkeurige dosering. Niet om iemand “van de pillen” te krijgen, maar om te kijken of er minder ook goed is. En als medicatie nog op tafel moet, doe dat terughoudend, in microdoseringen en met tijd: liever te langzaam dan te snel. Soms is een klein beetje mirtazapine voor de nacht helpend bij spanning en slaap in deze leeftijdsgroep, maar dat is maatwerk en altijd onder begeleiding; het punt is vooral het principe: mini-start, langzame opbouw, stoppen bij overactivatie.
Naast therapie en medicatie is haar leefwereld een medicijn. Een voorspelbare dag, elke dag even buiten, licht in de ochtend, zachte adem- en ontspanningsroutines rond dezelfde tijdstippen, warme maaltijden, klein sociaal contact dat veilig voelt, en “worry time” waarbij piekeren een afgebakend hoekje krijgt in plaats van de hele dag. Veel ouderen met angst varen wel bij een klein resourcegroepje van twee of drie vertrouwelingen met een eenvoudig crisis- en stabilisatieplan: wat te doen bij piekergolf, wie belt wie, wat zijn bewezen helpende acties. Het geeft lucht en voorkomt spoed.
Wat je vooral mag meenemen is dit: vastlopen betekent niet dat het op is. Het is een signaal dat de aanpak herijkt moet worden naar langzamer, voorspelbaarder en milder, met aandacht voor het lichaam en haar geschiedenis. Met zo’n koerscorrectie zie ik heel vaak dat de rek terugkomt, ook als mensen boven de 70 zijn. Begin met veiligheid en ritme, kies één kleine verandering tegelijk, evalueer op weken in plaats van dagen, en laat haar zélf de regie houden over de snelheid. Dat is geen bescheiden doel; dat is precies hoe herstel op deze leeftijd er vaak uitziet.
Hope this helps,
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
