Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Ik heb last van trauma’s en overdag gaan herbelevingen ook echt over de trauma’s zelf. In de nachten heb ik veel last van nachtmerries waarin ik steeds bijna vermoord word, maar het zijn geen echte herbelevingen.
Altijd als ik lees over PTSS dan gaat het over nachtmerries die herbelevingen zijn.
Horen mijn nachtmerries ook bij PTSS, en is hier iets aan te doen?
Hey I., dank voor je vraag!
Wat je beschrijft hoor ik vaak bij mensen met trauma, en toch staat het bijna nooit goed uitgelegd in die keurige DSM-hoofdstukjes. Daarom denk je al snel: hé, dit klopt niet helemaal met wat er in de boeken staat, dus hoort het wel bij PTSS? Maar het antwoord is eigenlijk: ja, dit past er helemaal bij, ook al voelt het niet als een letterlijke herbeleving.
Je moet het zo zien: overdag heeft je brein nog een beetje regie, en herbelevingen gaan dan vaak echt over de gebeurtenissen zelf. In de nacht however… dan schakelt dat bewuste rempedaaltje uit, en gaat het brein meer werken met symboliek en thema’s. Alsof de traumastof een andere taal gebruikt in de droomwereld. Niet letterlijk, maar in metaforen. Bijna vermoord worden in je droom is dan een soort innerlijk alarm: dit was levensbedreigend, dit was te veel, dit zit nog als een soort onafgemaakte stroom in je systeem.
Dus zelfs al zie je in je droom niet precies wat je in het echt hebt meegemaakt, de nachtelijke beelden zijn toch een vorm van traumatische verwerking. Het hoort echt bij PTSS en bij traumaresponsen. Mensen met vroegkinderlijk of complex trauma hebben dit zelfs heel vaak: geen letterlijke herbeleving, maar thematische nachtmerries vol bedreiging, achtervolging, verstikking, machteloosheid. Het brein vertelt hetzelfde verhaal, maar in een soort koortstaal.
Het lastige is dat dit ook ongelofelijk uitputtend is, want ’s nachts zou je systeem juist moeten zakken, reguleren, herstellen. Maar als jouw zenuwstelsel nog in een soort hyperalertstand staat, dan gaat die nachtmachinerie doordraaien alsof het nog steeds gevaar ruikt.
Is hier iets aan te doen? Gelukkig wel, maar het is vaak een combinatie van dingen. Lichaamsgerichte traumatherapie helpt vaak meer dan alleen praten, omdat nachtmerries in de kern een fysiologische ontregeling zijn van het stresssysteem. Denk aan tension release oefeningen, ademwerk, zachte exposure, onderdelen uit somatic experiencing, of iets vanuit het comprehensive resource model waarbij je eerst de binnenwereld veiliger maakt.
Ook helpt het als je overdag kleine stukjes regulatie traint, zodat je zenuwstelsel ’s nachts minder kans heeft om te ontploffen. Dingen als grounding, ritme in je dag, warmte voor het slapengaan, licht bewegen, en even uit de adrenaline komen voordat je in bed stapt.
Bij sommige mensen werkt tijdelijk een medicament zoals prazosine tegen nachtmerries, maar dat moet altijd heel voorzichtig worden bekeken en hangt van veel factoren af. Als je ooit op een punt komt dat je je medicatie moet aanpassen of afbouwen, let dan op dingen als oppositional tolerance en onttrekkingssensaties die ook de slaap kunnen verstoren. Afbouwen dan altijd langzaam, eventueel met taperingstrips voor de laatste millimeterstapjes, al vergoeden zorgverzekeraars dat niet altijd.
Een andere route die veel mensen helpt is het leren herkennen van de nachtelijke angst als een soort oude traumastroom, niet als huidige dreiging. Dat klinkt simpel, maar het gaat erom dat je hersenen steeds meer leren: dit is verleden dat zich voordoet als heden. Dat vermindert de kracht van de nachtmerries al enorm.
Maar bovenal: het feit dat jij dit hebt betekent niet dat het fout gaat. Het betekent dat je systeem keihard aan het verwerken is en dat het nu te heftig voelt om dat in daglicht te doen. Je bent dus niet gek, niet afwijkend, je loopt gewoon rond met een overbelast alarmsysteem dat dag en nacht probeert grip te krijgen op wat je hebt meegemaakt.
En ook belangrijk: dit hoeft niet altijd zo te blijven. Mensen met complexe nachtmerries zien die echt verbeteren naarmate de onderliggende lading kleiner wordt en het lichaam weer vertrouwen krijgt.
Hope this helps,
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
