Veel gezochte termen

Psychosenet blog

Auteur

Jim van Os

Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht.

Jim van Os werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.

Jim van Os schreef deze toegankelijke boeken:

Trauma Begrijpen in 33 vragen

Psychose Begrijpen in 33 vragen

Neurodiversiteit Begrijpen in 33 vragen

We zijn God niet

Salutogenese, belangrijk bij psychosegevoeligheid

salutogenese

Salutogenese. In de veelzijdige wereld van de geestelijke gezondheid is dit een term die de laatste jaren sterk opkomt.

De benadering vanuit salutogenese kan een verfrissende en hoopvolle blik werpen op de manier waarop we omgaan met psychosegevoeligheid. Het is natuurlijk geen mirakel, en ook geen quick fix. En het is ook niet iets wat ‘moet’ – of wat iedereen kan. Maar als je je er toe zet, en je houdt het lang genoeg vol, kan het wel wat opleveren. Je kunt er altijd iets aan doen – hoe klein ook. En dat draagt ook bij.

Salutogenese, wat is het?

Salutogenese komt van de Latijnse woorden ‘salus’ (gezondheid) en ‘genesis’ (oorsprong) en richt zich op wat mensen gezond maakt en houdt, in plaats van wat hen ziek maakt. Het verschuift de focus van ziekte naar welzijn, van problemen naar potentieel. Waarom is dit relevant voor (mensen met) psychosegevoeligheid?

Mensen met psychosegevoeligheid ervaren vaak dat ze in een systeem zitten dat zich richt op hun symptomen en wat ‘mis’ is. Salutogenese biedt een evenwicht door te kijken naar hun sterke punten, hulpbronnen en wat ze nodig hebben om te floreren.

Wat zijn dan manieren om je mentale weerbaarheid te vergroten?

De dingen die je kunt doen om je mentale weerbaarheid te vergoten volgen hieronder. Ja, ze zullen zeker bekend klinken – maar toch is het zo dat maar weinig mensen in onze jachtige samenleving er aan toe komen om ze systematisch toe te passen. Dit komt onze collectieve weerbaarheid niet ten goede.

Slaap: Onze hersenen herstellen en ordenen zich tijdens de slaap. Voldoende rust zorgt voor een stabielere emotionele basis.

Voeding: Kies voor voedingsmiddelen die rijk zijn aan omega-3 vetzuren, antioxidanten en vitamine B. Deze kunnen bijdragen aan een betere hersenfunctie en stemming.

Structuur: Het opbouwen van een dagelijkse routine kan ankerpunten in je dag bieden, wat vooral belangrijk is tijdens stressvolle periodes.

Verbinding met anderen: Of het nu gaat om familie, vrienden of steungroepen, menselijke connectie is essentieel voor ons welzijn.

Meditatie en mindfulness: Door te leren in het heden te blijven en reactieve gedachten te verminderen, kun je innerlijke rust vinden.

Zinvolle activiteiten: Dit gaat verder dan werk. Het kan ook gaan om kunst, muziek, tuinieren of andere vormen van expressie die je vervulling geven.

Spiritualiteit: Dit kan geloof zijn, maar ook yoga, natuurwandelingen, of elke activiteit die je helpt verbinding te maken met iets groters.

Beweging: Lichamelijke activiteit, zoals wandelen of dansen, stimuleert de aanmaak van endorfines, de ‘gelukshormonen’.

Educatie: Kennis is kracht. Het leren over psychosegevoeligheid kan je helpen het beter te begrijpen en ermee om te gaan.

Kunst en creativiteit: Expressie door kunst kan therapeutisch werken en biedt een uitlaatklep voor emoties.

Natuur: Tijd doorbrengen in de natuur kan stress verminderen en een gevoel van verbondenheid bevorderen.

Dieren: Een bijzondere en steeds populairdere methode om aan mentale weerbaarheid te werken, is met behulp van dieren. Het contact met dieren, zoals honden, paarden, katten of zelfs kleinere huisdieren, kan een diepe therapeutische werking hebben. Deze diergeleide interventies helpen bij het verminderen van angst, stress en gevoelens van isolement.

Dieren oordelen niet, waardoor ze een veilige haven bieden om emoties te uiten en te verwerken. Hun aanwezigheid kan kalmerend werken en helpt sommige mensen zich meer verbonden te voelen. Paardentherapie, bijvoorbeeld, is niet alleen goed voor het opbouwen van vertrouwen en zelfbewustzijn, maar bevordert ook fysieke coördinatie en balans.

Dieren oordelen niet.

Met behulp van DALL-E vervaardigd door Jim

Het simpele plezier van het verzorgen van een huisdier, zoals wandelen met een hond of het borstelen van een kat, kan structuur en routine bieden. Het kan je helpen om in het moment te zijn en biedt dagelijkse momenten van onvoorwaardelijke liefde en genegenheid.

Hoe begin je?

Je begint met bewustwording: nadenken over hoe je de dingen doet en hoe het anders zou kunnen. Waar zou je mee kunnen beginnen en hoe motiveer je jezelf? Werken aan je mentale weerbaarheid is een reis, geen bestemming. En deze reis kan uitdagend zijn. Daarom is het zo waardevol om gebruik te maken van instellingen zoals herstelacademies of zelfregiecentra.

Salutogenese en medicatie

Salutogenese betekent niet dat je je medicatie moet negeren. Maar het is wel vaak zo dat naarmate je mentale weerbaarheid toeneemt, de dosis van de medicatie lager kan. Soms kan het zelfs helemaal afgebouwd worden. En wat veel mensen ook niet weten is dat de medicatie veel effectiever kan zijn, en minder bijwerkingen kan hebben, als je bewust bezig bent met salutogene. Sterker nog, door een holistische benadering te combineren met medicatie, kunnen mensen vaak betere resultaten zien. Het gaat om het vinden van de juiste balans en samenwerking tussen verschillende benaderingen.

Tot slot

Elk individu is uniek en wat voor de één werkt, hoeft niet noodzakelijk voor de ander te werken. Salutogenese nodigt ons uit om nieuwsgierig te zijn, om te ontdekken wat ons helpt bloeien en om actief deel te nemen aan ons eigen herstelproces. Samen staan we sterker in deze ontdekkingsreis naar welzijn.

Meer lezen van Jim van Os?

Heb je een vraag?

Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.

Wil je PsychoseNet steunen?

Wordt donateur en help ons om mooie projecten te realiseren.

Reacties

20 reacties op “Salutogenese, belangrijk bij psychosegevoeligheid”

  1. Mila

    Hi Jim, wat een mooi blog! Het is voor mij zo herkenbaar wat je hierin beschrijft. Het toepassen van veel van deze elementen zorgde ervoor dat ik herstelde en mijn medicatie volledig kon afbouwen. Daarnaast geeft het mij houvast als het weer even wat minder gaat. Door dan weer bewust aandacht te geven aan beter slapen, gezond eten, ontspanning, zingeving etc dan helpt dat heel goed om mijn balans weer te herstellen. De term ‘salutogenese’ kende ik nog niet. Mooi dat hier een woord voor is.

    Dank voor al je inspanningen voor een betere ggz, maar ook voor het werk dat je doet middels jullie website om mensen meer kennis te geven en meer zelfredzaam te maken (en dus meer oorzakelijk over hun eigen herstel)!

    Groetjes van Mila

    1. Dank Mila – coming from you weet ik waar je over spreekt als geen ander!

  2. Petra Kramer

    Bevorderingswaardig om vanuit gezondheid te denken in deze tijd, qaarin ziekte zo centraal staat. Ik ben benieuwd naar een volgend artikel.

    1. Dank Petra, watch this space!

  3. Alonie

    Bedankt Jim voor dit mooie stuk.

    Toen ik ziek was beleefde ik mijn omgeving heel anders, bedankt voor de gesprekken die we later hadden. Ik voelde me daardoor wat meer geaccepteerd.

    Je benadering in salutogenese herken ik in mijn proces.

    Ik volgde in het begin van het erge ziek worden lichaamsgerichte leertherapie en deed aan meditatie. Ook reed ik paard en leefde best gezond met supplementen. Maar het belangrijkste, de echte verbinding, miste. Uiteindelijk ging het bergafwaarts.

    Ik heb uiteindelijk veel aan de juiste medicatie maar ook herstel van veilige verbindingen gehad. En daarbij kon ik weer ‘aarden’ waarbij zelfreflectie beter mogelijk werd. Dat gaat stap voor stap, maar het helpt wel veel tav alle ‘hersenspinsels’. Misschien lukt dit vooral als de salutogenese al verder is en er genoeg verbinding en veiligheid is?

    1. Jim van Os

      Inderdaad Alonie, dank hiervoor. Het primaat van veiligheid en verbinding is duidelijk, goed punt!

  4. Jos Raaphorst

    Beste Jim van Os,

    Bedankt over het na voren brengen van Salutogenese.
    Hoewel ik van de term nog nooit heb gehoord, heb ik de verschillende facetten met succes op mijn zwaar psychiatrisch leven toegepast.
    Echter het allerbelangrijkste om je weerbaarheid te vergroten wordt niet benoemd, leren van jezelf te houden!
    Door onder andere het goede in jezelf naar boven te halen.
    Van jezelf leren houden zou een mooi onderdeel zijn in de therapie van de GGZ, wat ik gemist heb.

    Jim van Os, bedankt voor de blog.

    1. Dank Jos – inderdaad bij uitstek belangrijk ook!

  5. P.a van duijn

    In mijn opinie bestaan er geen geesteziektes’het ligt allemaal besloten in de menselijke aard ‘wat voor psychose word aangezien ‘is onderdeel van gevoelens ‘en emoties spectrum’soms willen zij het aantonen door scans van het menselijk brein,waarbij je activiteit in bepaalde hersen delen kunt waarnemen’maar dit gewoon moment opnamen’die alleen zijn waar te nemen bij een bepaald soort mens!

    1. Eens – de origine van psychose ligt in onderliggende emoties….

  6. Daniëlle

    Hallo Jim, dr. van Os,

    Mooi en helder artikel. Ik heb je hierover, mss zonder benoemen van de specifieke term, al eens horen spreken in een tv-uitzending voor, over en met kinderen met een ouder met psychiatrische/psycho sociale uitdagingen.

    Ik denk dat verbinding, die van de waarachtige, oprechte en onvoorwaardelijke soort, de belangrijkste is, omdat dat zowel motivatie/noodzaak als perspectief/hoop creëert die nodig zijn om überhaupt de moed/wil te hebben om met de andere punten aan de slag te gaan, die uit te willen proberen.

    Dat die verbinding in onze westerse , welvarende (??) samenleving vaak mist in veel mensenlevens, maakt onze samenleving naar mijn idee steeds minder mentaal weerbaar. Ik heb zelf niet met psychosegevoeligheid, maar met depressie (kan ook wat psychoseachtige kenmerken zoals betrekkingsideeën ipv -wanen triggeren) te maken gehad en ik denk dat daar dezelfde theorie van salutogenese toepasbaar is. Laat ik zeggen dat het uitzoeken van wat voor mij belangrijk is/werkt in mijn leven en dat toe passen (zoveel mogelijk 😉 ) mij iig heeft doen herstellen tot een punt waarin ik al zeker 10 jr geen medicatie meer gebruik.

    Dat contact met dieren hier heel veel in kan betekenen, therapeutisch kan werken heeft ook mijn overtuiging. Wat ik vreselijk jammer vind, is dat veel mensen die herstel zoeken/wensen/nodig hebben, vaak al veel verloren hebben, in een financieel zeer ongunstige situatie zitten en het hebben/verzorgen van een huisdier (financieel) meer stress/schuldgevoel oplevert dan de therapeutische werking goed kan maken. Daar zouden we als samenleving en hulpverlening (waar ik ook deel van uit maak overigens) iets op moeten kunnen verzinnen! Gelukkig zijn er inmiddels ook hulphonden voor mensen met ernstige angststoornissen en/of zelfdodingsgedachten, maar het zijn er te weinig.

    Ik wens een ieder met welke uitdaging op psychosociaal gebied dan ook, meer draagkracht en gezonde copingmechanismen, maar vooral hoopgevende en veilige verbinding.

    1. Dank Daniëlle voor aandacht voor verbinding – inderdaad de kern van veel op het pad naar herstel….

  7. Hoi Jim,
    Ja, inderdaad ik herken veel van ”salutogenese”, bijzonder woord. We hebben nu ook alweer zeven jaar een leuke kat, haar kattenzusje is overleden helaas. Paardrijden heb ik altijd gedaan, maar toen ik het na wat opnames weer eens probeerde ging het niet. Ik voelde me onzeker en onhandig, en de paarden voelde dat aan. Het paardrijden zelf ging helemaal niet meer. En eigenlijk vind ik het nu best zielig, zo’n manegepaard met een bit in etc. Ik had het er met mijn zusje over, volgens mij zijn sommige manegepaarden ongelukkig…Dus ben ik helaas met paardrijden gestopt. Wel ben ik graag in de natuur en kom daar ook bijzondere dieren tegen: reeën, eekhoorns, zwanen etc.
    Het zou inderdaad goed zijn als mensen in psychische crisis op ”salutogenese” gewezen wordt.
    Groetjes,
    May-May

    1. Jim van Os

      Dank May-May voor delen van deze belangrijke overwegingen!

  8. W

    Prachtig en waardevol artikel!
    Diepe buiging en waardering.

    1. Jim van Os

      Dank voor de samenwerking voor de goede zaak!

  9. Jim van Os

    Dank Renée voor reactie – veel plezier gehad bij het maken van het plaatje!

  10. Renée van der Veen-Jansen

    Salutogenese: Goede term. Ergens weet je het wel maar zo helder en rustig geformuleerd is het inspirerende informatie. Er is mij jarenlang verteld dat structuur moet en daar ging ik van overgeven, tot nu toe. Mooi stuk, dank je wel. Plaatje is echt herkenbaar en lief.

  11. Bert dank voor de reactie. Hiermee wordt bewustzijn gecreëerd en komen we uiteindelijk verder!

  12. Heel mooi en goed echter begrijp ik niet waarom dit niet wordt toegepast in ggz
    Ervaringen van ons als ouder van afgelopen jaren hierin zijn dat hier mensen werken om het werk en totaal niet bezig zijn met welzijn of wat dan ook van cliënt en dan heb ik niet alleen over begeleiding ook de zogenaamde psychiaters die zich nog steeds als een soort goden gedragen en werkelijk nergens voor open staan en onbereikbaar zijn voor ouders werkelijk diep triest dat dit nog bestaat ! regelmatig inzichten van Jim van Os naar voren gebracht maar men wil er niets van weten en doseert gretig de medicatie want de patiënt is ziek toch ????

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *