Hi Jim,
Ik heb een vraag over iemand met autisme die geheel geïmplodeerd is. Hij heeft alle hoop verloren.
Hebben antipsychotica bij mensen met autisme een andere werking?
Dank voor je antwoord!
Veel gezochte termen
De PsychoseNet Kennisbank
Beantwoord door
Auteur
Jim van Os
Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Werken antipsychotica bij mensen met autisme anders?
Vraag
Antwoord
Hey I., dank voor je vraag!
Wat je beschrijft – iemand die helemaal naar binnen is geklapt en het gevoel heeft alle hoop kwijt te zijn – is pijnlijk om te zien, zeker als je ernaast staat. En ja, bij mensen met autisme of sterke autistische trekken kunnen antipsychotica soms anders uitpakken dan bij mensen zonder die gevoeligheid. Niet zozeer omdat het middel een andere chemische werking heeft, maar omdat het zenuwstelsel anders is afgesteld: prikkelverwerking, zintuiglijke filtering, emoties en energiehuishouding lopen anders. Dat maakt dat bijwerkingen vaak heftiger worden ervaren en het effect op stemming, initiatief en contact soms dubbel kan zijn.
In autisme is er zelden sprake van een echte psychotische stoornis zoals bij klassieke psychosegevoeligheid, maar er kunnen wel momenten zijn van overprikkeling, dissociatie of realiteitsverwarring die daar oppervlakkig op lijken. Antipsychotica kunnen dan tijdelijk rust brengen, maar vaak tegen de prijs van afvlakking, nog minder energie, verlies van spontaniteit en soms ook meer somberheid of lichamelijke onrust (zoals acathisie). Het risico is dat die “rust” wordt verward met verbetering, terwijl de persoon van binnen juist nog verder afhaakt. Dat noemen we wel pseudo-rust.
Toch kunnen ze in sommige situaties helpend zijn – bijvoorbeeld bij extreme spanning, overprikkeling, prikkelbare agressie of langdurige slapeloosheid – mits laag gedoseerd, tijdelijk en in cocreatie met de persoon zelf. De kunst is om het effect niet te beoordelen op “meer of minder klachten”, maar op levenskwaliteit: wordt iemand weer wat nieuwsgieriger, kan hij slapen, een beetje contact maken, zelf iets kiezen? Als dat niet zo is, moet je heroverwegen. Vaak is de winst groter als je werkt met prikkelreductie, voorspelbaarheid, lichaamsgerichte regulatie (adem, beweging, diepe druk), en een omgeving die het “imploderen” begrijpt in plaats van meteen wil fixen.
Dus kort gezegd: ja, de ervaring van antipsychotica is vaak anders bij autisme. Het vraagt veel fijnmaziger afstemmen, lagere dosering, meer tijd en vooral aandacht voor het effect op de levensvonk in plaats van alleen op gedrag. Soms is minder echt meer.
Hope this helps,
Greetz Jim
Meer informatie
Disclaimer
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Empower jezelf met Kennis van PsychoseNet
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
- Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
- Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
- Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
- Kijk ook naar ons tweedelige WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN over afbouwen van psychiatrische medicaties met Jim van Os en Peter Groot;
Deel 1 is vooral voor afbouwers bedoeld; Deel 2 vooral voor voorschrijvers. - Wil je een PERSOONLIJK ADVIES bij het kiezen van een AFBOUWSCHEMA?
Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt. - Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik dan de KNMP-rekenhulp.
- Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
- Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
- Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
- Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van PERSOONLIJK HERSTEL? Kijk dan onze animatie hierover of bekijk ze allemaal.
- Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan het mini-college van Jim van Os.
- Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan naar het mini-college van Jim van Os.
- Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is ‘in je hoofd’, wat is het dan wel? Bekijk het mini-college WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan? van Jim van Os.
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
- Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
- Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
- Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere GGZ? Zie de website van Stichting Weerklank.
- Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet, allesovertrauma of stichting trauma en dissociatie.
Beantwoord door: Jim van Os op 10 november 2025
