Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
Ik ben verslaafd aan social media, met name Linkedin. Ik vroeg me af of het gebruik van antipsychotica ervoor kan zorgen dat je eerder verslaafd raakt aan social media, omdat de beloning voor meer dopamine zorgt. Iets wat vaak onderdrukt wordt door antipsychotica.
Zelf heb ik teveel tijd en ook vanwege psychische en lichamelijke klachten zoek ik afleiding, en dan grijp ik snel naar de telefoon.
Hoe zie jij dit?
Dank je wel voor je reactie.
Hey P., dank voor je vraag!
Ja, dat is een interessante puzzel die je daar neerlegt. Antipsychotica zoals Abilify doen inderdaad iets met het dopaminesysteem, maar het is niet zo simpel als: minder dopamine = minder gevoelig voor beloning. Het dopaminesysteem is nogal complex, met verschillende routes in de hersenen die elk hun eigen rol spelen. Sommige routes zijn meer betrokken bij motivatie en plezier, andere meer bij motoriek en regulatie van aandacht. Antipsychotica dempen de ene kant van het dopaminesysteem (de psychosegevoelige overdrive) maar kunnen tegelijk juist rare verschuivingen geven in motivatie en prikkelgevoeligheid. Het is dus niet zo dat je daardoor vanzelf minder geneigd bent tot social media, soms kan juist de tegenovergestelde dynamiek ontstaan: dat je méér gaat zoeken naar kleine shotjes beloning, omdat de grote gevoelens van plezier en drive zijn afgevlakt.
En dan komt social media natuurlijk precies om de hoek kijken: een oneindige kraan van mini-dopamineshotjes. Het is een beetje alsof je hersenen op zoek gaan naar dat ene koekje, omdat het dinerbuffet door de medicatie half is afgesloten. Dus ja, er kan best een link zijn tussen het gebruik van antipsychotica en een gevoel dat je sneller naar social media grijpt. Maar tegelijkertijd speelt ook mee wat je zelf al zegt: te veel tijd, psychische en lichamelijke klachten, verveling, afleiding zoeken. Het brein is dan net een puppy die aan de deurmat gaat knagen omdat hij niet genoeg wordt uitgelaten.
Wat ook nog meespeelt: Abilify werkt op een bijzondere manier, het blokkeert dopamine niet volledig maar balanceert het een beetje, soms als een rem, soms als gaspedaal. Mensen ervaren daardoor soms onrust, of een soort drang om iets te doen, en social media kan dan een makkelijke uitlaatklep worden. Niet zelden hoor je dat mensen met lage doseringen Abilify juist meer gaan scrollen of compulsief gedrag krijgen.
Dus wat te doen? Nou, het gaat niet zozeer om de dopamine zelf temmen, maar om jezelf een andere verhouding te geven tot je telefoon. Je kunt experimenteren met micro-momenten van pauze voordat je de app opent: ademhalen, voelen waar je lijf zit, even de voeten in de grond zetten. Klinkt suf, maar die mini-pauzes kunnen helpen om de automatische greep wat los te weken. En verder: het vullen van je dag met andere kleine bronnen van betekenis en plezier die je lijf activeren in plaats van alleen je duim, dat kan enorm schelen. Denk aan lichaamsgerichte dingen, beweging, muziek maken, buiten wandelen, creatieve prutsdingen doen. Het brein krijgt dan andere snacks aangeboden dan alleen de digitale suiker.
Qua medicatie zou ik zeggen: blijf samen met je behandelaar alert of de dosis die je hebt ook echt bij je past. Je zit op een lage dosis Abilify, dus misschien is het de moeite om samen te kijken of dat nog steeds de juiste balans geeft of dat er bijsturing kan. Het is sowieso handig om altijd te denken in termen van: wat is de minimale dosis die nog voldoende bescherming biedt, want hoe lager, hoe minder kans op vervelende bijwerkingen of compulsief gedrag. Als je ooit afbouwt, kijk dan naar hyperbolisch afbouwen en desnoods taperingstrips, maar heel rustig, en met kennis van de mogelijke hobbels onderweg.
Dus ja, dopamine, medicatie en social media hangen allemaal in een web samen. Maar je hebt zelf meer invloed dan je denkt: door kleine experimenten met je dag, je lijf, en je telefoonritme kun je die dynamiek sturen. Je hoeft het niet te zien als een verslaving waar je machteloos tegenaan kijkt, maar meer als een trainingsveld waarin je langzaam de regie terugpakt.
Hope this helps en kijk vooral ook bij de informatie hieronder.
Greetz Jim
Bespreek eventuele verandering van medicatie of andere aspecten van je behandeling altijd eerst met je voorschrijvende arts
Ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van de adviezen van de experts van PsychoseNet. Bedenk je dat de adviezen van experts altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Onze expert heeft je immers niet persoonlijk onderzocht.
Wil je met iemand chatten?
Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet?
Kijk hier voor informatie.
Lees deze toegankelijke boeken over Goede Zorg:
Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen?
Ben je op zoek naar informatie over Persoonlijk Herstel?
Ben je op zoek naar de JUISTE HULP?
