François schrijft wekelijks over zijn leven met depressie. Hij vertelt in deze blog over het omgaan met pijn. “Pijn kan niet vermeden worden, maar lijden wel. Lijden komt als je vecht tegen de pijn.”
Ik denk dat ik redelijk goed kan schrijven. Ook over depressie. Maar gelukkig zijn er schrijvers die dat veel beter kunnen. Eén ervan is Eckhart Tolle van de enorme bestseller De kracht van het nu. Ik schreef al eerder dat het een geweldig boek is, maar als u het gaat lezen, schrik dan niet als u om de twintig bladzijden iets krankzinnigs leest. Of in ieder geval iets dat voor mij onbegrijpelijk is. Over die verwarring (geweldig/krankzinnig) kan Dan Harris in zijn boek 10% Happier mooi vertellen.
De kracht van het nu is voor mij weer een bewijs dat de beste boeken over depressie niet expliciet over depressie gaan
Je kan Tolle wel navertellen of hem interviewen (schrijvers interviewen blijft iets raars), maar hem citeren lijkt me beter:
“Als je erge pijn hebt, heb je waarschijnlijk een sterke behoefte om eraan te ontsnappen en wil je je er niet aan overgeven. Je wilt niet voelen wat je voelt. Wat kan er normaler zijn? Maar er is geen ontkomen aan, er is geen uitweg. Er zijn veel pseudo-uitwegen, zoals werk, drank, drugs, woede, projectie, onderdrukking, enzovoort, maar die bevrijden je niet echt van de pijn. Lijden wordt niet minder intens als je het onbewust maakt. Als je emotionele pijn ontkent, raakt alles wat je doet en denkt ermee besmet. Hetzelfde geldt voor je relaties. Je zendt de pijn als het ware uit als de energie die je uitstraalt, en andere mensen pikken dat onbewust op. Als zij onbewust zijn, voelen ze zich misschien zelfs wel gedwongen je aan te vallen of te kwetsen, of je kwetst hen in een onbewuste projectie van jouw pijn. Je trekt aan en manifesteert alles wat overeenkomt met je innerlijke toestand.
Als er geen uitweg is, is er altijd een weg doorheen. Keer je dus niet af van de pijn. Zie hem onder ogen. Voel hem helemaal. Voel hem – ga er niet over nadenken! Geef er uitdrukking aan als dat moet, maar ga er niet in je hoofd een draaiboek over maken. Geef al je aandacht aan het gevoel, niet aan de persoon, de gebeurtenis of de situatie die het veroorzaakt lijkt te hebben. Geef het verstand niet de kans om de pijn te gebruiken om er een slachtofferidentiteit voor jezelf aan te ontlenen. Als je medelijden hebt met jezelf en andere mensen over je ellende vertelt, blijf je vastzitten in het lijden. Omdat het onmogelijk is om te ontsnappen aan het gevoel, is de enige mogelijkheid voor verandering dat je het gevoel ingaat, anders verandert er niets.
Geef dus al je aandacht aan wat je voelt, maar plak er geen mentaal etiket op. Je moet heel alert zijn als je het gevoel ingaat. In het begin vind je het waarschijnlijk een angstaanjagend en donker oord, en als je de drang voelt om je om te draaien, observeer die dan, maar geef er geen gevolg aan. Blijf met je aandacht bij de pijn, blijf het verdriet, de angst, de ontzetting, de eenzaamheid of wat het ook is, voelen. Blijf alert, blijf aanwezig, aanwezig met je hele Zijn, met elke cel van je lichaam. Als je dat doet, breng je licht in de duisternis. Dat is de vlam van je bewustzijn.”
Vooral dit laatste klinkt zweverig en de hele passage onnatuurlijk en contra-intuïtief, maar genoeg (klassieke) therapieën gebruiken dit als techniek. Kruip niet weg van de pijn, kruip erin. Mijn blog Doe iets anders gaat hier ook over.
Psycholoog David Burns zegt in de klassieker over depressie Feeling Good: “(…) depressie is de afschuwelijkste vorm van menselijk lijden”. Het is dus heel logisch dat je weg wil kruipen.
Pijn kan niet vermeden worden, maar lijden wel
Lijden komt als je vecht tegen de pijn:
- “Dit had niet mogen gebeuren!”
- “Waarom overkomt mij deze ellende?”
- “Dit kan niet waar zijn! Ik wil die pijn niet!”
Dan heb je je gewone, ouwe pijn PLUS de nieuwe pijn van niet willen en er tegen vechten. Dat is onproductief lijden. Dat verzetten tegen de pijn doet pijn. En de ouwe pijn blijft doorzeuren en op je wachten.
Als je wel bereid bent de (ouwe) pijn te voelen (au!), dan heb je alleen die (ouwe) pijn, dat is productieve pijn, want je verwerkt het zo, dat is wat Tolle bedoelt. Nu de pijn voelen, niet uitstellen. Ook dat is de kracht van het nu.
Therapeut Timothy Miller schrijft erover in zijn boek Willen wat we hebben. Hij suggereert om regelmatig enige tijd te besteden om je pijn helemaal te voelen. Zet de wekker voor hoe lang het duurt. Dat klinkt raar, maar het werkt. Huil maar lekker. Ik gebruik het ook om boos te zijn, lekker schreeuwen en vloeken. Concentreer je, het mag nu even, doe het dan ook. Pieker zo volledig mogelijk.
Voel het gevoel van pijn zo intens en fel mogelijk, wees geduldig, probeer het niet weg te drukken
Psychiater Scott Peck zegt dat pijn vermijden een neurose veroorzaakt, meer pijn veroorzaakt, dat wordt pijn op pijn. Nieuwe pijn bovenop ouwe pijn.
In de toekomst zal ik schrijven over verlies en rouw
Als je een persoon/je werk/je huis/je identiteit/je gezondheid verliest, kan je beter loslaten en dat is weer: nu de pijn van het verlies voelen, dus dóór de pijn heen. Dat is verwerken. Als je die persoon/werk/huis/identiteit/gezondheid krampachtig vasthoudt, dan wil je pijn vermijden, ga je om de pijn heen, dan zal het nu toch zeurpijn opleveren PLUS bovendien de pijn van het verzetten tegen die pijn. Dan heb je geen pijn, maar pijn op pijn. Pas op, risico dat rouw verandert in depressie.
Wat we nu en altijd en overal om ons heen zien is dat niemand pijn wil voelen. Ik ook niet. Kijk naar alle pillen, verdovende middelen, alcohol, alle dwangmatigheden, alle verslavingen, alle uitvluchten en afleidingen, enzovoort. Zelfs jezelf snijden (dus pijn voelen) is om een ergere pijn niet te willen voelen.
Vroeger vergeleek ik het altijd zo: beter nu naar de tandarts en even pijn lijden dan niet naar de tandarts gaan. Dat laatste betekent helaas nu voortdurende zeurpijn hebben PLUS straks toch naar de tandarts moeten. Dit geldt voor al het uitstellen.
Je pijn negeren wordt tegenwoordig toxic positivity genoemd
Lisette Thooft schrijft: Laat me lijden.
Zelfmoord is niet dood willen maar de pijn willen doden, van de pijn af willen, de pijn niet willen voelen. Zelfmoord is de ultieme pijnstiller, de ultieme ik-wil-de-pijn-niet-voelen. Maar dit medicijn is erger dan de kwaal. Zelfmoord is een definitieve oplossing voor een tijdelijk probleem.
Geef een reactie