Wat gebeurt er als je jezelf keer op keer vertelt dat alles hopeloos is? Volgens François de Waal verandert die gedachte langzaam in een overtuiging en uiteindelijk in je identiteit. Hij noemt dit “doemdenk-zelfhypnose”. Het gevaarlijke is: je beseft niet dat je verslaafd bent aan negatief denken, totdat je plotseling ontwaakt.
Wat is doemdenk-zelfhypnose?
Midden in je depressie (chronische, extreme wanhoop en paniek) ben je de speelbal, de slaaf van je automatische, veelal negatieve gedachten. Dat kan maanden, jaren, ja, makkelijk decennia duren. Die negatieve gedachten hebben je zó goed te pakken, hebben je zó gek gemaakt (pijn, woede, paniek, verdriet, gevloerd, wanhoop, enz.) dat jij niet weet dàt ze je te pakken hebben. Jij denkt dat jij die gedachten bént. Depressie/wanhoop is je nieuwe identiteit.
Wat is doemdenk-zelfhypnose? Niks anders dan voortdurend negatief denken dat net als positief denken heel goed werkt. Het is een selffulfilling prophesy. Je kan het ook placebo noemen: als je ergens in gelooft, positief of negatief, dan werkt het. Zo werkt godsdienst ook en daarom heet het: geloof. Een beroemd boek hierover is De kracht van jezelf van Joseph Murphy.
De meest doeltreffende leugen is de leugen die jij jezelf vertelt.
Verslaafd aan negatief denken
Wat gebeurt er als je tegen een slapend mens zegt dat-ie slaapt? Wat gebeurt er als je tegen een dronken mens zegt dat-ie dronken is? Wat gebeurt er als je tegen een gek mens zegt dat-ie gek is? Wat gebeurt als je tegen een depressief mens zegt dat-ie slaaf is van zijn negatieve gedachten? Niks. Hij/zij kijkt je aan of niet hij/zij gek is, maar jij.
Hij/zij blijft doorslapen, hij/zij blijft de slaaf van zijn/haar gedachten. Slaaf, dus verslaafd aan negatief denken. Verslaafd zonder dat je weet dat je verslaafd bent, de “best werkende”, dus de meest destructieve vorm van verslaving.
Het eindeloze denken/piekeren over zijn/haar ellendige leven is volgens hem/haar niet het probleem, zijn/haar ellendige leven is het probleem.
Alsof ik als Doornroosje had geslapen
Ik weet bij god niet hoe ik wakker werd, hoe ik nuchter werd, hoe ik op een bepaald moment uit die doemdenk-zelfhypnose wakker werd … en besefte dat ik aan het doemdenken was. Ein-de-lijk besefte dat ik als Doornroosje jaren had geslapen, een 24/7/12 nachtmerrie had geleefd. Alleen een mens dat nuchter is, kan beseffen hoe dronken hij/zij was.
Want als je verslaafd bent aan doemdenken (zoals ik ruim twee jaar), dan is er helemaal geen ruimte, geen mogelijkheid, geen moment, geen seconde om eventjes niét te doemdenken. Je bent helemaal in de ban, gehypnotiseerd, verleid, bedrogen, getiranniseerd, geterroriseerd, belogen, behekst, betoverd, gemanipuleerd door dat doemdenken. Je bent in een trance. Je bent dronken, zó liederlijk dronken dat je niet weet dat je dronken bent.
Een krankzinnige aap in mijn kop
Eckhart Tolle vertelt in zijn briljante boek Een nieuwe aarde dat hij drie jaar lang kampte met angst en depressie en zich daar volledig mee identificeerde. Pas toen hij tegen zelfmoord aanzat, werd hij wakker en raakte hij bevrijd van dat dwangmatige, negatieve denken.
Maar goed, het gebeurde. Mijn ogen knipperden open. Wakker. En toen heel langzaam, heel l-a-n-g-z-a-a-m, werd ik me bewust van dat voortdurende doemdenken. Jezus, wat gebeurt er in mijn hoofd? Wat ben ik in hemelsnaam aan het doen, in hemelsnaam aan het denken? Maar ja, ben ik dit wel, denk ik die automatische doemgedachten? Nee, die gedachten floepen de hele tijd zomaar, dus automatisch, in mijn kop op. Een krankzinnige aap in mijn kop die non-stop met zijn mitrailleur een regen van boze, overdreven, zelfdestructieve, gemene, hysterische, wanhopige, haatdragende kogels op me afvuurt. Dat ben ik niet. Ik ben degene die dat nu inziet, dat nu beseft. Ernaar kijkt. Met verbazing. Met ontsteltenis. Met afschuw.
Je denkt niet, je wordt gedacht.
Beseft.
Mijn mensenbrein beseft ineens dat mijn dierenbrein door steeds en onmiddellijk keihard te gillen de baas is. Het belangrijkste woord in de vorige zin is: beseft.
Langzaam begreep ik (vooral door lezen, maar ja, pas toén ik weer kon lezen) dat het mijn dierenbrein (ego, id, genen, instinct, doodsangst) is die uitsluitend leeft/reageert/denkt volgens dit motto: better safe than sorry. Oftewel beter voorkomen dan genezen. Dus pas op hier! En pas op daar! En denk en pieker onophoudelijk over al je stommiteiten zodat je dat gvd niet wéér doet! En oh, dit is rampzalig, nu onmiddellijk verbeteren! Alarm! Paniek! Crisis!
En door dat dreigen en gillen, denkt dit dierenbrein je tot constructieve actie aan te kunnen zetten, dus door je woedend/paniekerig/wanhopig te maken. Met helaas precies het omgekeerde effect (destructie en zelfdestructie). Je dierenbrein is een dommekracht. Die grote, dikke, domme, boze olifant bedoelt het goed, maar helaas. Hij wil je liefdevol voortduwen, maar vermorzelt je met zijn gigantische lijf. (Net zoals veel te strenge ouders.)
Negatieve gedachten komen ergens vandaan
Ja, hoor ik iemand nu zeggen, maar die negatieve gedachten komen ergens vandaan. Van trauma, van een ellendig leven, verliezen, vernederingen, afwijzingen, mislukkingen, verslavingen, scheiding, eenzaamheid, ziekte, dood, enzovoort. Dat begrijp ik. Mijn ervaring is dat depressie/wanhoop vaak zo’n 10% ellendige levensomstandigheden zijn en zo’n 90 % onze (dierenbrein-)reactie op die ellendige levensomstandigheden. Allemaal onbewust, dus geen verwijt, schuld of schaamte. Soms is wanhoop een heel begrijpelijke reactie (abnormale reactie op abnormale situatie is normaal). Die reactie noem ik in andere blogs perceptie of het tweede probleem. En het tweede probleem is vaak erger dan het eerste. Het eerste probleem zijn de levensomstandigheden, het tweede probleem is de chronische, extreme wanhoop/depressie (die je onbewust, dus zonder dat te willen, hebt gecreëerd en sindsdien voedsel geeft met al die automatische doemgedachten).
Er steeds opnieuw bewust van zijn, dat is genoeg.
Als je mensenbrein (gezond verstand, volwassen, kalmte, redelijkheid, wijsheid) niet de baas is, dan is die krankzinnige aap met zijn mitrailleur in je kop de baas.
Van je eigen grootste vijand naar je eigen grootste vriend.
Die aap niet ontkennen, afleiden of verdoven, er niet mee in discussie gaan en er vooral niet tegen vechten. Er steeds opnieuw bewust van zijn, dat is genoeg.
Echt waar? Ja, echt waar.
François de Waal
Meer lezen van François de Waal?
Meer lezen over Depressie?
- Depressie is een krijsende aap
- Wat kun je doen voor iemand met een depressie? – Animatie van PsychoseNet
- Omgaan met negatieve gedachten
- Mindfulness bij depressie – omgaan met negatieve gedachten
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de hoofdstukken van PsychoseNet al?
De professionals van PsychoseNet schreven deze hoofdstukken met betrouwbare, hoopgevende informatie.
