De neurotransmitter dopamine kan mogelijk een rol spelen bij het ontstaan en beloop van een psychose. Deze stof wordt door het lichaam aangemaakt en zorgt ervoor dat de hersenen prikkels uit de omgeving waarnemen en dat we er een bepaalde betekenis bij ervaren.
Het is betrokken bij de manier waarop je dingen om je heen waarneemt en in welke categorie jij ze onderbrengt.
Neurotransmitters en het brein
Het brein bestaat uit miljarden zenuwcellen, die op hun beurt weer honderden uitlopers hebben die zich met andere zenuwcellen verbinden. Het vormt een zeer ingewikkeld en complex netwerk van draadjes.
Neurotransmitters zijn de stofjes die zorgen voor de elektrische overdracht tussen cellen. Naast dopamine zijn er nog veel meer neurotransmitters, waaronder serotonine, glutamaat, GABA en noradrenaline.
Stoffen als alcohol, drugs en medicijnen hebben invloed op neurotransmitters en kunnen de werking beïnvloeden, met alle gevolgen van dien.
Verschillende neurotransmitters hebben verschillende functies
- Serotonine wordt bijvoorbeeld in verband gebracht met stemming en impulsief gedrag
- Acetylcholine met het geheugen
- Noradrenaline met stress
- Dopamine met psychotische ervaringen
In werkelijkheid zijn deze verbanden een stuk ingewikkelder en overlappen ze ook. Zoveel weten we er gewoon niet van af.
De rol van dopamine
In het (uitstekende) boek ‘In gesprek met psychose‘ van Jules Tielens staat een mooi hoofdstuk over het ‘dopamineverhaal’. Lees vooral zijn boek, maar voor wie het niet bij de hand heeft, zijn uitleg over de rol van deze neurotransmitter is ongeveer als volgt:
Dopamine heeft een belangrijke rol bij de signaalverwerking
Je kunt het vergelijken met een soort volumeknop. De hele dag door krijgen je hersenen input van buiten af (via je zintuigen) en van binnenuit (via je gedachten en emoties). Je kunt niet alles even sterk binnen laten komen, want dan raakt je brein overstuur.
Dopamine zorgt voor deze afstemming, op het niveau van het verzwakken of versterken van het signaal van een zintuig, maar ook op een meer abstract niveau: het niveau van betekenisgeving.
Deze neurotransmitter, althans zo vermoeden de wetenschappers, zorgt dus voor de bepaling of iets belangrijk is en wat aandacht verdient, als een soort markeerstift van het brein. Alles wat belangrijk is en onthouden moet worden, wordt door deze neurotransmitter ‘gemarkeerd’.
Dopamine en psychose
Er is veel onderzoek gedaan naar de rol van deze neurotransmitter bij psychose. We weten het niet zeker, maar wat vaak gesteld wordt als hypothese is dit:
– In de frontale hersenen is er mogelijk te weinig dopamine bij mensen met een psychose
Dit heeft dan mogelijk te maken met de ‘negatieve symptomen’ zoals motivatieproblemen en cognitieve problemen.
– Tegelijkertijd is er in de centrale hersenen mogelijk juist teveel dopamine
Waardoor signalen keihard binnen komen en geen onderscheid meer gemaakt kan worden tussen belangrijk en onbelangrijk – waardoor een staat van ‘hyper-betekenis’ kan ontstaan.
Doordat je brein overal aandacht aan moet besteden, raakt het overbelast en overvoerd met prikkels. Veel mensen met een psychose zouden dan ook gevoelig zijn voor prikkels (licht, geluid, beweging, etc) en dit zo voelen.
Geluk en psychose liggen héél dicht bij elkaar
Neurowetenschapper Shiral Gangadin (Rijksuniversiteit Groningen) legt uit wat er in je hersenen kan misgaan als je hersenen te veel of juist te weinig dopamine aanmaken.
Antipsychotica en dopamine
Hoge concentraties kunnen dopamine maken dat de hersenen anders gaan werken en dat informatie anders wordt doorgegeven. Hierdoor, althans dat is de vooralsnog onbewezen hypothese van wetenschappers, kunnen symptomen van een psychose ontstaan.
Antipsychotica zouden dan de signalen van dopamine in je hersenen verminderen, waardoor er meer kans zou zijn dat de informatie op de goede manier wordt doorgegeven en psychotische ervaringen worden gedempt.
Nogmaals – dit is een biologisch verhaal maar de waarheid is dat we niet begrijpen wat de rol is van het brein bij het ervaren van een psychose. Het kan best zijn dat psychose een mentaal fenomeen is dat mentaal wordt veroorzaakt – we weten het niet.
Dopamine Supersensitiviteits Syndroom (DSS)
Als iemand lang antipsychotica gebruikt zal het lichaam proberen te compenseren voor de effecten van de medicatie. Aangezien antipsychotica werken door een dopamine-receptor te blokkeren, zal het lichaam proberen deze blokkade op de een of andere manier ongedaan te maken.
Al in de jaren ’60 van de vorige eeuw beschreef de wetenschapper Chouinard dat dit zou kunnen leiden tot “’supersensitiviteit’ van de dopamine-D2-receptor waardoor de psychosegevoeligheid juist kan toenemen in plaats van afnemen.
Lees in deze blog van psychiater Jim van Os meer over Dopamine Supersensitiviteits Syndroom (DSS).
Behoefte aan een luisterend oor?
Wil je je verhaal kwijt? Onze PsychoseNet chatprofessionals staan voor je klaar.
Meer lezen over psychose?
Jim van Os is auteur van deze boeken:
