De GGZ heeft de handen vol aan mensen die door wat voor reden ook, aan de rafelranden van de maatschappij zijn komen te staan. Psychische aandoeningen, geen werk, weinig inkomen, sociaal geïsoleerd, schulden, weinig perspectief en hoop, weinig eigenwaarde, gebrek aan voldoening, ontbreken van zingeving, opgestapelde frustraties, wantrouwen en ga zo maar door.
Zo’n toenemende stapel ellende kan niemand verdragen, dus een van de manieren om daar mee om te gaan is ervoor weglopen, het onderdrukken, vermijden, ontkennen, of het buiten jezelf leggen door iemand anders de schuld te geven. In het ergste geval geef je het op. Wat ook veel gebeurt: binding aangaan met iets dat eenvoudiger voor handen is en tadaa… Daar komt als extra last een verslaving hardnekkig in beeld, mocht deze er nog niet al zijn. En deze verslaving kan alles zijn en is dus heel functioneel. Het geeft houvast, het dempt de problemen, de last voelt minder, maar niets is minder waar. Op de langere termijn vergroot het de afstand tussen de persoon en de eigen problematische context waarbinnen iemands leven zich afspeelt. Op deze wijze verliezen mensen nog meer grip en regie.
Dan is het einde zoek en de vicieuze cirkel rond. Het leven is dan een grote rommelboel geworden
Ergens in dit schemergebied tussen de lichte tot zware ellende, ligt het gebied waar professionele ondersteuning actief is. Problemen komen nooit alleen en juist door deze multi-problematiek zijn de problemen ook niet meer individueel op te lossen. De GGZ is er groot mee geworden. Miljarden worden uitgegeven aan deze zorg. Instellingen, salarissen, vergaderingen, intensieve behandeltrajecten, medicatie, wekelijkse begeleiding om mensen uit deze diepe put te krijgen. En ook controle op kwaliteit, dossiervorming, diagnostisering, rapportages…kortgezegd: ook veel extra werk om het daadwerkelijke werk heen. En de neiging is nog vaak om iemands leven te duiden als problematisch, en bij het zien van alle rommel te denken dat er maar eens flink de bezem doorheen moet!
Waar is het misgegaan? Welke reeks van gebeurtenissen maakt dat iemand zo is afgegleden?
Ken je de slogan: ‘De maatschappij, dat ben jij!‘? Er is dus ook een omgekeerd perspectief: Waar is het misgegaan dat onze samenleving zo is afgegleden? Mogen we dat ook constateren? Door welke gebieden doen we het met elkaar eigenlijk niet zo goed? Hoe gezond zitten we als samenleving in elkaar? In hoeverre zijn we met elkaar een gezond functionerende groep mensen? En al die mensen aan de zijlijn dan? Vegen we die gewoon aan de kant? Houden we ergens krampachtig vast aan een vorm van een collectieve verslaving? Zijn we verslaafd aan onze eigen economie geraakt? Aan slecht nieuws? Voeden we ons onbewust teveel aan angst in plaats van vertrouwen? Zijn we gewend geraakt aan voorspelbaarheid? Aan het idee dat alles maakbaar is? Aan het idee dat we overal invloed en controle op hebben, omdat alles in een beleidsplan is te gieten?
Of omgekeerd: dempen we ons met de gedachte dat we toch geen invloed hebben op onze directe omgeving? Op het grotere geheel?
Durven we stil te staan bij onszelf? Hebben we ruimte om te kijken op welke gronden we onze keuzes maken? Staan we nog op goede grond met elkaar? En op goede voet?
Hoeveel zelfvertrouwen hebben we in de mens als diersoort? Helaas bespeur ik bij mezelf niet zulke mooie antwoorden op veel van deze vragen.
Tegelijkertijd ben ik hoopvol om de goede ontwikkelingen die ik om me heen zie gebeuren. Mensen met passie die verbinding zoeken, vertrouwen aan elkaar geven omdat ze terug naar de essentie gaan rondom het thema ‘samen leven’ met elkaar.
Deze pioniers, want zo kan je deze idealistische optimisten wel noemen, geven de maatschappij input om deze zo in te richten dat iedereen een volwaardige plek heeft. Ook als je een handicap hebt, anders bent, de taal niet spreekt, of psychisch kwetsbaar bent. Vaak komen deze pioniers zelf ook uit een diep dal, zijn ze onderweg alles kwijtgeraakt en bijvoorbeeld ook hun verslaving. Deze mensen zijn uit hun diepste dal geklauterd, laten hun angst voor wat het is en willen met hun uit-de-put-klim-vaardigheden de maatschappij prikkelen om hetzelfde te doen.
Aan de ene kant is de GGZ heel erg nodig. Daarnaast beoogt dit artikel te benadrukken dat veel werk eenvoudiger kan
Makkelijker, zónder grote beleidsinstrumenten zoals wijkteams en keukentafelgesprekken, indicaties en zorgpaden vol met bureaucratische protocollen, controlemiddelen zoals ROM; verzekeringstechnische constructies waarbij de mens wordt gereduceerd tot een globale effectmeting.
Het kan makkelijker en menselijker. Elke tot ‘GGZ-product-gereduceerde burger’ dient weer hergedefinieerd te worden tot ‘volwaardig mens’ ieder met een eigen verhaal. Neem nou buurvrouw Riki. Ze zit dagelijks aan een kop koffie in een café ergens op de hoek. Ze woont er vlak naast en iedereen in de straat kent haar. Ze is wat lang van stof, maar dat deert niet. Ze zit rustig aan haar koffie en lijkt te genieten van haar vaste plekje naast de ingang, waar ze elke ochtend de krant leest. Daarna pakt ze de bezem en veegt ze de stoep voor het café schoon. Dat doet ze ook verderop bij het taartenwinkeltje dat ook bij het café hoort. In ruil voor haar activiteiten krijgt ze haar dagelijkse kopje koffie voor nop en het is de gewoonste zaak van de wereld, letterlijk en figuurlijk. Zo gaat dat over en weer en op deze manier hoort ze er helemaal bij. Zij bij het café, het café bij haar
En deze houding, zowel van deze oudere dame, als van de café-eigenaar, dat vind ik een prachtig voorbeeld van hoe het ook kan. Zonder hulpverleners, zonder wijkcoaches, kwartiermakers, buurtbemiddeling, PGB’s en meer van dit soort zorginstrumenten. En zulke voorbeelden zijn er natuurlijk overal.
Wat kunnen we van dit gedrag leren? Het is de gewoonste zaak van de wereld.
Het is gewoon doen vanuit de eigen behoefte, in plaats van een opgelegde participatiewens dat middels gemeentebeleid verplicht wordt uitgerold
Meerwaarde groeit vanzelf, als er ruimte en nabijheid word geboden. Het is een kwestie van aansluiten dicht bij de mens zelf en wie geduld, begrip en aandacht creëert, ziet vanzelf prachtige bewegingen ontstaan. En zie je dit niet, leer dan anders kijken. Voor alle hulpverleners in den lande: Verander eigenhandig het systeem in plaats van klakkeloos er aan mee te doen. Zorg dat je zelf ook de ruimte krijgt om echt bij een ander aan te sluiten. Kom op voor dit belang! Vertrouw op de gewone gezonde menselijke bewegingen. Ze zijn overal en iedereen kan daarvan leren.
En tot slot: ik hoor net via via dat de oudere dame deze week 90 jaar is geworden. Het café geeft een groot feest voor haar. Met heel veel taart. Fantastisch! Lang leve het leven, lang leve de dynamiek ‘via via’!
Geef een reactie