Nabij zijn tijdens een psychotische crisissituatie is een bijna onmogelijke opdracht voor naasten en professionals. Toch kan het wel! Jeroen Zwaal heeft zelf ervaren dat nabij zijn een krachtig middel is om iemand tijdens een psychose te ondersteunen.
Wie in de war is, vertoont ingewikkeld gedrag. Zo was ik in mijn psychose niet te volgen en werd mijn grensoverschrijdend gedrag natuurlijk afgekeurd.
Dat er rouw en trauma onder verborgen zat? Dat werd niet gezien. De spanning van angst en boosheid die ik met me meedroeg kwam er ongecontroleerd en explosief uit. Normaalgesproken is het verstandig om bij explosiegevaar afstand te houden.
Tegelijkertijd heeft iemand tijdens een psychose juist het nabij zijn nodig
Mensen om je heen betekent in het gunstigste geval: houvast, begrip, geruststelling. Maar ook: duidelijke sturing, regie overnemen en veiligheid bieden. Voor iemand met veel verwarring en onderliggende angst is dat zo nodig.
In zo’n crisis is nabij zijn ontzettend lastig. Voor beide partijen: zowel voor de persoon in verwarring, als voor de mensen eromheen.
Zo weigerde ik steevast medicatie in te nemen. Ik wilde niet meewerken, omdat ik mezelf meer vertrouwde dan alles om me heen. Dat die ‘zelf’ totaal van de kaart was, had diezelfde zelf niet in de gaten. Of voelde ik richting mij een gebrek aan vertrouwen en kaatste ik dat gedrag ook terug?
In ieder geval was ik in mijn leven tijdelijk een bestuurder geworden die als het ware blind door het verkeer reed, zonder het stuur over te laten nemen. Het stuur zelf, was de enige houvast die ik nog had. Dat loslaten? No way!
Hoe ga je daar als naaste mee om? Als bijrijder? Hoe kan je rustig meesturen, terwijl je zelf de ene botsing na de andere voor je ogen ziet gebeuren? Dat is bijna onmogelijk.
Hoe ga je er als professional mee om? Wanneer de auto stilgevallen is tegen boom, sleur je dan pas zo’n psychotische chauffeur met veel geweld uit de auto? De weg versperren? Is dat de manier?
Of laat je iemand gewoon links liggen in plaats van nabij zijn?
De huidige manier van omgaan met verward gedrag is de wetgeving dat we een verward iemand (kort door de bocht gezegd) ‘zijn gang laten gaan’, in afwachting tot er een ernstige botsing dreigt met gevaar voor zichzelf of de samenleving. Dan pas is noodzakelijk ingrijpen toegestaan.
Psychotisch gedrag is te sussen. Het is dichtbij de verwarde ander komen. Op een rustige en krachtige manier. Zodoende wordt er geen extra spanning toegevoegd aan de situatie, maar ruimte. Hoe eerder van deze verwarrende weg gehaald worden, hoe beter.
Vervolgens kan er binnen deze nabijheid subtiel gewerkt worden aan een gedeelde werkelijkheid en wederzijds vertrouwen.
Ga samen ervaren wat er te ervaren is. Sta voor elkaar open, ook voor het vreemde gedrag. Durf vertrouwen te geven en wees niet bang voor eventuele botsingen. En wie er wel bang voor is. Ook oké, dan is het goed om wat afstand te nemen.
Stel dan iemand anders aan om deze ingewikkelde taak op zich te nemen
Goed om te weten: de meegenomen spanning en energie van iemand die in de war is heeft in mijn optiek een belangrijke functie: De verwarring en de spanning heeft niet als doel om te botsen. Nee, de crisis heeft als functie om een opgebouwde beweging van wellicht vele jaren tot halt te brengen en te zorgen dat iemand ervoor kiest om een andere gezondere richting op te gaan in het leven.
Frontale botsingen ontstaan pas als we met zijn allen geen raad weten met deze verhoogde spanning. Als verward en stuurloos gedrag er niet mag zijn.
Ergens in dit proces is er een goede deal te sluiten. Dit kan in het moment dat de persoon in crisis voldoende vertrouwen heeft om te besluiten: ‘oké, ik geef mijn stuur weg en ik laat me leiden, voor zolang het nodig is’.
We kunnen naar dit moment toewerken en deze gedeelde regie van ‘samen aan het stuur zitten’ bereiken
Simpel gezegd: wanneer we met veel geduld en intuïtie door het ingewikkelde gedrag heen weten te kijken en de mens zien in nood.
‘Als de nood het hoogst is, is de redding nabij.’
Een mooie spreuk waar redding de actie is en het laatste woord de rustige wijze waarop we er voor de ander kunnen zijn: ‘nabij’.
Geef een reactie